Na drodze do pierwszego rozbioru. Rosja i Prusy wobec Rzeczypospolitej w latach 1768–1771

Autorka: Dorota Dukwicz

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 518

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Książka, którą oddaję w ręce czytelnika, jest próbą zrozumienia i opisania gry dyplomatycznej toczącej się wokół i w Rzeczypospolitej – gry, która doprowadziła do tego, że na przełomie 1769 i 1770 r. zapadła decyzja o rozbiorze państwa polsko-litewskiego. [...] Podjęłam tak nakreślone wyzwanie. Stąd przeprowadzona

w tej pracy analiza polityki rosyjskiej względem Rzeczypospolitej i miejsca spraw polskich we wzajemnych relacjach Petersburga, Berlina i – w dalszej perspektywie – Wiednia jest w gruncie rzeczy próbą szukania na nowo odpowiedzi na pytanie kto, kiedy, w jakich okolicznościach i dlaczego podjął decyzję o pierwszym rozbiorze.

(Ze wstępu)

Spis treści:

Wstęp  /9

CZĘŚĆ 1. 1768–1769 – kryzys „systemu północnego”

ROZDZIAŁ 1. Sprawy polskie w relacjach rosyjsko-pruskich w 1767 i pierwszej połowie 1768 r.  /31

Tajna konwencja rosyjsko-pruska z 4 maja 1767 r.  /31

Rosyjska gwarancja z lutego 1768 r.  /40

Koncepcja trójstronnego sojuszu Rosji, Prus i Rzeczypospolitej  /45

Utworzenie konfederacji barskiej   /57

Pierwsze reakcje Petersburga i Berlina na konfederację barską   /59

Niedoszły sejm 1768 r.   /73

Sprawa dysydencka jako kwestia prestiżu carycy i jej państwa  /81

Niepowodzenie rosyjskich prób pozyskania Czartoryskich i Stanisława Augusta latem 1768 r.  /85

Osłabienie pozycji ministra Nikity Panina w Petersburgu   /90

Wizyta Iwana Czernyszewa w Berlinie we wrześniu 1768 r.  /94

ROZDZIAŁ 2. Wybuch wojny rosyjsko-tureckiej w 1768 r.  /100

Rosyjskie przygotowania wojenne  /101

Pomysł deklaracji objaśniającej rosyjską gwarancję   /107

Pierwsze rosyjskie propozycje dla Berlina z listopada 1768 r.   /112

Sprawy polskie na forum rosyjskiej Rady Państwa w listopadzie 1768 r.  /114

Fiasko rokowań w Rzeczypospolitej u schyłku 1768 r.  /118

Kolejne rosyjskie propozycje dla Prus i reakcja Fryderyka II   /128

Testament polityczny Fryderyka II z listopada 1768 r.   /133

Sprawa odnowienia sojuszu rosyjsko-pruskiego  /137

Próby rokowań rosyjsko-angielskich w latach 1768–1769   /144

Załamanie się rosyjskiej dominacji w Szwecji na przełomie 1768 i 1769 r.  /146

CZĘŚĆ 2. 1769 – wahania polskiej polityki Rosji 

ROZDZIAŁ 3. Sprawy Rzeczypospolitej w trakcie rosyjsko-pruskich negocjacji sojuszniczych  /161

„Plan Lynara” z lutego 1769 r.  /162

Sondowanie stanowiska Wiednia przez Rosję i Prusy  /170

Rosyjska odpowiedź na „plan Lynara”  /173

Pruski projekt odnowionego traktatu sojuszniczego  /175

Spowolnienie negocjacji rosyjsko-pruskich w okresie od marca do maja 1769 r.  /181

Sondowanie Prus przez Rosję: luty–marzec 1769 r.  /186

Opór dworu warszawskiego wobec rosyjskich żądań w pierwszej połowie 1769 r. /188

Pruska reakcja na rosyjskie sondaże  /192

Rosyjski kontrprojekt przymierza z maja 1769 r.   /195

Opór Prus i rosyjskie ustępstwa w czerwcu–lipcu 1769 r.  /198

Polityka Austrii wobec Rosji i Prus w sprawach polskich w latach 1768–1769  /205

Zjazd Fryderyka II i Józefa II w Nysie, 25–28 sierpnia 1769 r.  /214

Finalizacja rosyjsko-pruskich rokowań sojuszniczych w październiku 1769 r.  /216

ROZDZIAŁ 4. Polska polityka Petersburga w roku 1769  /227

Nowy ambasador w Warszawie – Michaił Nikiticz Wołkoński   /227

Sprawa detronizacji Stanisława Augusta   /234

Wytyczne dla ambasadora Wołkońskiego  /243

Zmiany postawy Petersburga w kwestii dysydenckiej w październiku–grudniu 1769 r.  /259

Obawy Wołkońskiego na początku pobytu w Warszawie /264

Pierwsze rozczarowanie stanowiskiem dworu polskiego i Czartoryskich w połowie 1769 r.   /270

Pierwsze rosyjskie nadzieje na zawiązanie rekonfederacji w lipcu–wrześniu 1769 r.  /278

Trzy konfederackie plany antykrólewskiej opozycji   /284

Reakcja Petersburga na pierwsze doniesienia Wołkońskiego z Warszawy   /289

Warszawska Rada Senatu 30 września – 6 października 1769 r.   /292

Reakcje Petersburga i Berlina na uchwały Rady Senatu   /305

Początek przełomu w polskiej polityce Rosji: jesień 1769 r.  /315

Ostateczne fi asko prorosyjskiej (re)konfederacji   /324

CZĘŚĆ 3. 1770–1771 – rozbiór 

ROZDZIAŁ 5. Relacje rosyjsko-pruskie w pierwszej połowie 1770 r.  /339

Ocieplenie na linii Petersburg–Berlin  /341

Wokół zaproszenia dla księcia Henryka do Petersburga  /350

Zaciągniecie pruskiego kordonu w Wielkopolsce i Prusach Królewskich w połowie 1770 r.  /355

ROZDZIAŁ 6. Polityka Rosji wobec Rzeczypospolitej w pierwszej połowie 1770 r.  /359

Negatywny obraz sytuacji w Rzeczypospolitej w oczach dworu rosyjskiego  /359

Rosyjska reakcja na polskie zabiegi o mediację państw trzecich   /363

Niedoszły sejm 1770 r.   /369

Lutowy list Stanisława Augusta do Katarzyny II  /371

Urlopowanie rosyjskiego ambasadora w Warszawie   /375

Pruskie próby przeniknięcia sekretu rosyjskiej polityki w sprawach polskich   /379

ROZDZIAŁ 7. Relacje rosyjsko-pruskie w drugiej połowie 1770 i na początku 1771 r.   /383

Zjazd Fryderyka II i Józefa II w Neustadt (Nowym Mieście) na Morawach, 4–6 września 1770 r.  /383

Wpływ zjazdu w Neustadt na relacje rosyjsko-pruskie  /389

Rosyjskie zaproszenie Prus do rozmów  /391

Przełom w relacjach prusko-rosyjskich – pierwsze rozmowy z księciem Henrykiem w Petersburgu: październik 1770 r.   /395

Szczegółowe rosyjsko-pruskie ustalenia w sprawach Rzeczypospolitej: październik/listopad 1770 – styczeń 1771 r.  /400

Negocjacje rosyjsko-pruskie a kwestia udziału Austrii w pacyfikacji Rzeczypospolitej   /412

ROZDZIAŁ 8. Polityka Rosji wobec Rzeczypospolitej w drugiej połowie 1770 i pierwszej połowie 1771 r.   /423

Decyzja o sekwestrze majątków Czartoryskich z maja 1770 r.  /423

Misja rosyjskiego generała Iwana Wejmarna: czerwiec–sierpień 1770 r.  /425

Działalność Wołkońskiego po powrocie do Warszawy we wrześniu 1770 r. /430

Partia Patriotyczna zamiast rekonfederacji: październik–listopad 1770 r.   /436 

Ostateczny plan pacyfikacji  /441

Schyłek misji Wołkońskiego: listopad 1770 – kwiecień 1771 r.  /448

Założenia misji nowego rosyjskiego ambasadora Kaspra Salderna   /455

Przygotowanie przedpola do rozbioru od przełomu kwietnia i maja 1771 r.   /470

Zakończenie  /482

Conclusions   /492

Wykaz skrótów   /500

Bibliografia  /502

Indeks osobowy   /511