Możnowładztwo i rycerstwo ziemi gostynińskiej w XIV i XV wieku

Autor:  Kazimierz Pacuski

Rok wydania: 2009

Ilość stron: 576 + mapa B4

Oprawa: twarda

Format: 17,5 cm x 25,0 cm 

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron przykurzone, górna krawędź okładki w jednym miejscu wgnieciona

Praca przedstawia wyniki poszukiwań i badań oraz analizy źródłowe dotyczące możnych i rycerstwa książęcego Mazowsza. Autor dochodzi do wniosku, że możni ziemi gostynińskiej, obok elity możnowładczej ziem Mazowsza, byli nie tylko wykonawcami, ale także współdecydentami władzy książęcej, kreatorami i pionierami procesów modernizacji i  rozwoju ziem Mazowsza XIV i XV w. W monografii odtworzono nieznane dotąd początki dóbr, rodzin i rodów heraldycznych szlachty jednej z 15 ziem Mazowsza, ukazując duże zróżnicowanie zamożności, statusu społecznego i wpływów politycznych. Możni posiadacze największych dóbr o kilkudziesięciu włókach kmiecych byli zarazem kluczowymi postaciami książęcego aparatu władzy. Stopniowo zagospodarowywali oni otrzymywane włości leśne, zakładali nowe wsie, miasteczka i parafie. Ci możni właśnie okazali się kreatorami przemian na książęcym Mazowszu.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp    /5

Cele, zakres i metody pracy    /5

Baza źródłowa    /9

Stan badań     /15

CZĘŚĆ PIERWSZAMożnowładztwo i rycerstwo ziemi gostynińskiej – dobra własneAwdańcy    /24

Awdańcy z Suserza, Modły i Popiardowa    /24

Awdańcy ze Słupa i Modły    /31

Beliny    /34

Beliny i Prawdzice z Brzozowa     /34

Beliny z Ostrowca lub Ostrowiec     /45

Dołęgowie     /46Dołęgowie z Bab     /46

Dołęgowie z Grabi i Kątów     /51 

Dołęgowie z Jastrzębi     /53

Dołęgowie z Rogożewa i Kobiernik     /54 

Dołęgowie z Sierakowa     /58

Dołęgowie z Sokołowa     /63

Gozdawowie     /72

Gozdawowie z Bieniewa     /72

Gozdawowie z Dębska     /75

Gozdawowie z Gawłowa i Żukowa    /78

Gozdawowie z Giżyc     /90

Gozdawowie z Lubiewa, Żdżarowa i Kątów     /101

Gozdawowie z Lubikowa i Osmolina    /103

Gozdawowie z Roszków i Jasieńca     /105

Gozdawowie z Wituszy     /109

Grzymałowie      /112

Grzymałowie z Piotrowa i Sójek     /121

Grzymałowie z Raciborowa     /127

Grzymałowie z Rybia i Stawu     /132

Grzymałowie z Siemianowa    /135

Junosze     /137

Junosze z Czerniewa i Kiernozi     /137

Junosze ze Stępowa     /14

Junosze z Życka     /149

Nieczuje z Jemielna (Imielna), Wilkowyi i zaginionych Szerzewic    /155

Ogończycy     /161

Ogończycy z Kutna    /161

Ogończycy z Zaborowa    /175

Prawdzice z Luszyna     /191

Prawdzice ze Szczawina     /

Prusowie ze Słubic i Studzieńca    /225

Radwanowie z Rybna    /234

Rogale    /242

Rogale ze Swarocina    /257

Rogale z Załuskowa     /266

 Rolicze    /269

Rolicze z Górek w parafi i Białotarsk   /269

Rolicze z Podczach    /272 

Ślepowrony z Leśniewic     /274

Wężyki    /277

Wężyki z Ciechomic    /277

Wężyki z Jasieńca    /283

Wężyki z Kozłowa Szlacheckiego    /290

Wężyki z Mnicha    /295

Posiadacze dóbr z kilku rodów heraldycznych    /301

Dobra Kuznocino    /301

Posiadacze dóbr Łanięta i Suchodębie    /303

Posiadacze Wiączemina    /306

Posiadacze Wieszczyc    /310

Posiadacze dóbr o nieokreślonej przynależności heraldycznej    /312

Posiadacze Arciechowa    /312

Posiadacze dóbr Białe    /314

Posiadacze dóbr Chrośle-Byki   /319

Posiadacze Gnojna Małego (Gnojenka)    /321

Posiadacze Januszewa    /322

Posiadacze Komadzyna i Sierochowa (Sierakowa)    /324 

Posiadacze Maliny    /326

Posiadacze Muchnic    /327

Posiadacze Osin i Kuczkowa pod Gostyninem    /330

Posiadacze dóbr Pomorzany    /331

Posiadacze Rykowa i Gołębiewka    /335

Posiadacze Witkowic    /338

Podsumowanie    /342

CZĘŚĆ DRUGA

Rozdział I. Możni i rycerze w dobrach książęcych i kościelnych ziemi gostynińskiej w XIV i XV w. oraz wójtowie i rządcy w dobrach rycerskich    /347

Tenutariusze, rządcy, wójtowie i inni rycerze w dobrach książęcych    /347

Uwagi wstępne    /347

Gostynin i osady książęce w pobliżu miasta    /350

Gąbin i osady książęce w pobliżu miasta    /357

Dobra książęce Włodzisława I płockiego    /366

Własność książęca i rycerska w Rozlazłowie    /372

Wnioski końcowe    /375

Tenutariusze, faktorzy i wójtowie w dobrach kościelnych    /376

Dobra biskupstwa poznańskiego    /376

Dobra biskupstwa płockiego i kapituły płockiej    /382

Dobra klasztoru norbertanek płockich    /386

Podsumowanie   /391

Wójtowie i rządcy w dobrach rycerskich    /391

Rozdział II. Służba

książęca i rola nadań książęcych w kształtowaniu możnowładztwa i zamożnego rycerstwa Mazowsza (i ziemi gostynińskiej) od końca XIII w.    /399Wstęp    /399

Służba dworska. Dworzanie, wiek rozpoczęcia służby i wiek sposobny do objęcia urzędu  /399

Urzędnicy dworscy    /404

Urzędnicy centralni, terytorialni i ziemscy    /408

Urzędnicy administracyjni: rządcy i starostowie    /421

Nadania dóbr książęcych na Mazowszu od końca XIII do schyłku XIV w.    /425

Nadania Bolesława II     /426

Nadania Wańka płockiego    /430

Nadania Siemowita II księcia wiskiego    /431

Nadania Trojdena księcia czerskiego     /432

Nadania Bolesława Wańkowica     /435

Nadanie Kazimierza księcia warszawskiego    /439

Nadania Siemowita III Trojdenowica    /441

Nadania Janusza I i Siemowita IV w początkach rządów    /445

Nadania Siemowita IV     /447

Uwagi końcowe o nadaniach książęcych. Rozliczenia z biskupami poznańskimi poprzez nadania ziemi w XIII w.    /450

Rozdział III. Rola możnowładztwa i rycerstwa w fundacjach kościołów parafialnych w XIV i XV w. na obszarze ziemi gostynińskiej    /455

Wnioski końcowe    /465

Zakończenie    /468

Aneks I. Wartość obiektów i przedmiotów związanych z fundacją kościoła parafialnego na Mazowszu w XIV i XV w.    /482

Aneks II. Płock, 15 IX 1399 r. Jakub biskup płocki eryguje parafię Mnich, fundowaną przez podkomorzego Szczepana z Ciechomic, który przykłada swoją pieczęć do dokumentu biskupa    /483 

Aneks III. Mapa. Ziemia gostynińska w drugiej połowie XV w., dobra możnowładczeWykaz skrótów   / 486

Bibliografia   /491

Abstract    /507

Indeks osób i nazw geograficznych    /510