Morskie Skrzydła Polski

Redakcja: Stanisław Januszewski, Andrzej Olejko 

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 304

Okładka: twarda

Format: 19,5 x  27,5 cm

W 2020 r. przypada jubileusz 100.lecia polskiego lotnictwa morskiego. 

W historii polskiego lotnictwa morskiego występują cztery okresy jego działalności: 1920-1939, 1942-1946, 1948-1994 i od 1994 r. do chwili obecnej. Pierwszy z nich obejmuje powstanie i rozwój polskiego lotnictwa morskiego w okresie II Rzeczpospolitej. Wówczas to, od 1923 r. podstawową jednostką morskich skrzydeł Rzeczpospolitej był Morski Dywizjon Lotniczy w Pucku, przez który do 1939 r. przewinęły się samoloty i wodnosamoloty pływakowe i łodziowe produkcji niemieckiej, włoskiej, francuskiej, a także polskiej. Jednostka ta przestała istnieć w 1939 r.

Drugi okres historii polskich morskich skrzydeł związany jest z działalnością podczas II wojny światowej przy boku brytyjskiego Royal Air Force, 304. Dywizjonu Bombowego Ziemi Śląskiej im. księcia Józefa Poniatowskiego Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, skierowanego wiosną 1942 r. do lotnictwa obrony wybrzeża - Coastal Command - po wyjątkowo wysokich stratach poniesionych podczas służby w Bomber Command. Jednostka ta przez cały okres swego istnienia używała brytyjskiego sprzętu latającego, choć nie były to wodnosamoloty, lecz samoloty bombowe z podwoziem kołowym, z biegiem czasu wyposażone w aparaturę radarową do wykrywania okrętów podwodnych – U-bootów – niemieckiej Kriegsmarine. Dywizjon ten rozwiązany w końcu 1946 r., wbrew nadziejom jego personelu na powrót do wolnego kraju, a zgodnie z sojuszniczymi, antypolskimi porozumieniami jałtańsko-poczdamskimi, podzielił los Polskich Sił Powietrznych, rozwiązanych na Wyspach Brytyjskich w 1947 r.

Trzeci okres dziejów polskiego lotnictwa morskiego obejmuje okres powojenny, ludowej Rzeczpospolitej Polskiej związanej sojuszem polityczno-militarnym (Układ Warszawski) ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR). W 1948 r. powstała Samodzielna Eskadra Lotnictwa Marynarki Wojennej, wyposażona w sprzęt latający z podwoziem kołowym produkcji przemysłu zbrojeniowego ZSRR, która dała początek sporej liczbie jednostek lotniczych polskiej Marynarki Wojennej. Jednostki te do czasu polskiej transformacji politycznej w 1989 r. jak i później do 1994 r., ,używały samolotów o napędzie tłokowym i odrzutowym oraz śmigłowców produkcji ZSRR oraz krajowej, pochodzących z Państwowych Zakładów Lotniczych (PZL) w Mielcu (Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego - WSK) oraz w WSK-PZL w Świdniku. Nie eksploatowano w tym czasie wodnosamolotów.

Ostatni, współczesny okres istnienia polskiego lotnictwa morskiego, związany jest z powstaniem w 1989 r. III Rzeczpospolitej - oraz jej wejście w 1999 r. do struktur Paktu Północno-Atlantyckiego (NATO). Rozpoczął się powolny proces wycofywania ze służby nad Bałtykiem sprzętu latającego produkcji ZSRR jak i jego licencyjnych pochodnych i zastępowania go zarówno konstrukcjami krajowymi jak i produkcji amerykańskiej, które stworzyły zalążek lotnictwa pokładowego (śmigłowce) na okrętach polskiej Marynarki Wojennej. Pierwszym krokiem do stworzenia współczesnego polskiego lotnictwa morskiego było utworzenie w 1994 r. Brygady Lotnictwa Morskiego, powołanej do życia na skutek przeformowania istniejących dotąd pułków i eskadr zamienionych na dywizjony lotnicze z zabezpieczeniem lądowym w postaci batalionów zabezpieczenia. Ostatnią fazę restrukturyzacji lotnictwa Marynarki Wojennej przeprowadzono na przełomie 2010/2011 r., od kiedy w lotniczej służbie nad Bałtykiem znalazło się ono w ramach Gdyńskiej Bazy Lotnictwa Morskiego 43. w Gdyni-Babich Dołach i 44. w Siemirowicach i Darłowie Bazy Lotnictwa Morskiego.

(Od wydawcy)

Spis treści:

H. Pruchniewska - Słowo wstępne  /7

S. Januszewski, A. Olejko - Wstęp  /9

Z dziejów Lotnictwa Morskiego Polski

M. Franz - Narodziny lotnictwa morskiego /15

A. Olejko -  Lotnictwo morskie II Rzeczypospolitej na tle lotnictwa morskiego Republik Litwy, Łotwy i Estonii  /27

T. Matuszak - O dominację w powietrzu. Uwagi o użyciu Wojsk Balonowych II RP nad morzem /55

R. Kozłowski - Dziedzictwo wciąż żywe  /69

P. Semków - Polskie lotnictwo morskie w latach 1945-1995/81

I. Bienecki - Lotnictwo Wojsk Ochrony Pogranicza w zabezpieczeniu granicy morskie PRL (1958-1991)  /89

I. Bienecki - Lotnictwo Straży Granicznej RP w ochronie granicy morskiej w latach 1991-2004 /103

J. Marszałkiewicz - Podwozie kołowe w pływaku lotniczym  /115

A. Truskowski - Czy Polsce potrzebne jest lotnictwo Marynarki Wojennej? /131

Lotnictwo Morskie Europy

M. Plavec - Narodziny i chrzest bojowy lotnictwa morskiego Austro-Węgier na Adriatyku (1912-1915) oraz jego dowódca Vaclav Vosecek (Wenzel Wosecek 1882-1969) /163

P. Rapiski - Lotnictwo morskie Finlandii w czasie wojny zimowej 1939 r./177

A. Kharuk - Lotnictwo morskie Ukrainy 1992-2019 /187

Bohaterowie Lotnictwa Morskiego Polski 

S. Januszewski - Polacy w lotnictwie morskim Wielkiej Wojny /199

D. Mitiurin - Wkład Stanisława Stolarskiego  w rozwój radzieckiego lotnictwa morskiego lat 1918-1945 /217

T. Kondracki - Od lotnictwa morskiego do ścigaczy. Niezwykła biografia kpt. mar. obs. Janusza Justyna Sokołowskiego (1910-1940) /225

A. Jędrzejewska - Kmdr. por. pil. Kazimierz Szalewicz (1903-1986). Ostatni dowódca Morskiego Dywizjonu Lotniczego /243

W. Parus - Porucznik obserwator Zdzisław Juszczakiewicz /251

Muzealnictwo Lotnicze

M. Niestrawski - Lotnictwo morskie na ekspozycjach muzealnych świata  /265

W. Szarski - Rys dziejów Muzeum Obrony Wybrzeża Stowarzyszenia "Przyjaciele Helu" /293