Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w sztuce Rzeczypospolitej szlacheckiej (1697-1763)

Autor: Tadeusz Bernatowicz

Rok wydania: 2011

Ilość stron: 558

Oprawa: miękka

Format: 16,5 x 23,5 cm

Autor podejmuje ważne zagadnienia z historii społecznej i historii kultury poprzez niestandardowe odczytanie z przekazów obrazowych, słowno-obrazowych oraz widowiskowych czasów saskich sposobów wyrażania aspiracji do korony królewskiej przez przedstawicieli rodów Radziwiłłów, Lubomirskich, Jabłonowskich i Sułkowskich. Arystokratyczność tej elitarnej grupy stanu szlacheckiego określało m.in. posiadanie dziedzicznej tytulatury książąt Sacri Romani Imperii otrzymanej od cesarza. Wyróżnienie to, choć nie dawało prawa do sprawowania udzielnej władzy, to włączało w krąg europejskich elit politycznych, stwarzając psychologiczne poczucie szczególnych predyspozycji do obejmowania królewskiego tronu w Rzeczypospolitej.
Autor - wykazując się szerokimi kompetencjami oraz sprawnością warsztatową nie tylko w zakresie własnej dyscypliny - skoncentrował badania na prześledzeniu kilku, szczególnie manifestowanych w sztuce, elekcyjnych argumentów, do których należały królewskie pochodzenie i rycerski status.
Publikacja stanowi atrakcyjną propozycję dla szerokiego grona czytelników zainteresowanych najszerzej pojmowaną historią kultury, uprawianą interdyscyplinarnie i na najwyższym poziomie.

Spis treści:

Od autora  /9

Część I. Wprowadzenie historyczne  /15

1. Electio viritim i modelowy kandydat na króla  /15

A. Królewskie pochodzenie  /16

B. Militarne zasługi  /21

C. Zamożność elekta  /23

2. Specyfika statusu polskich książąt Sacri Romani Imperii  /25

A. Książęta pochodzący od kniaziów  /25

B. Nadania cesarskie  /27

C. Zatwierdzenia sejmowe  /32

Przypisy  /34

Część II. Autoprezentacja arystokratycznego statusu  /43

1. Stemmata et emblemata S.R.I. principis  /43

A. Przydatki do herbów książęcych: znaki godności i zacności  /43

B. Orzeł cesarski w herbach Radziwiłłów, Jabłonowskich i Sułkowskich  /44

C. Ptak cesarzy, królów i książąt  /46

D. Posłaniec antycznych bogów  /49

E. Symbolika religijna i etyczna  /52

F. Siedziba księcia - topos orlego gniazda  /54

G. Mitra Radziwiłłów i Lubomirskich  /56

H. Pileus ducalis Jabłonowskich i Sułkowskich  /59

I. Królewska dekoracyja: vellus hermineum oraz namioty heraldyczne  /62

2. Portret Jaśnie Oświeconego Księcia  /63

A. Mitra książęca  /65

B. Vellus varium: znak najzamożniejszej szlachetności  /66

C. Portrait d`apparat  /69

D. Portrety konne książąt  /73

E. Precedensy antykizacji strojów  /75

3. Tytulatura książąt - mapa związków z terytorium  /77

A. Specyfika eksponowania posiadłości w tytulaturze  /77

B. Radziwiłłowie  /79

C. Lubomirscy  /83

D. Jabłonowscy  /84

E. Sułkowscy  /87

Przypisy  /90

Plansze  /99

Część III. Królewskie pochodzenie i świetność rodu /107

1. Książęcy powinowaci królów elekcyjnych  /107

A. Depozytariusze rodu Sobieskich  /107

B. Spadkobiercy Michała I Wiśniowieckiego  /125

C. Sukcesorzy Stanisława Leszczyńskiego  /131

D Związki krwi ze Stefanem I Batorym  /135

2. Potomkowie władców dynastycznych Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego  /136

A. Wielcy Książęta Litewscy i Jagiellonowie  /136

B. Pochodzenie piastowskie  /145

3. Z wielą w Europie majestatów skoligowani  /149

A. Elektorzy Palatynatu Reńskiego et per consequens Habsburgowie, Braganza, Medyceusze, Farnese i książęta sascy na Lauenburgu  /149

B. Elektorzy bawarscy Wittelsbachowie  /156

C. Hohenzollernowie  /156

D. Burbonowie francuscy i hiszpańscy  /157

E. Dom Stuartów  /159

F. Książęta Kurlandii i Semigalii  /161

Przypisy  /164

Plansze  /179

Część IV. Spadkobiercy wojennej sławy przodków  /195

1. Zamkowe kształty rezydencji książąt  /195

A. Aktualność prestiżu zamkowej formy rezydencji  /195

B. Militarne wartości zespołów zamkowych  /199

C. Symbolika palazzi in fortezza  /202

D. Uzupełnianie zamkowych kształtów rezydencji w XVIII wieku  /205

2. Pamięć wojennych sukcesów antenatów i decora militaria  /212

A. Sale wojennej i politycznej chwały Radziwiłłów  /213

B. Artystyczne aspekty kształtowania się XVIII-wiecznych dekoracji batalistycznych  /235

C. Galerie portretów hetmanów i sławnych rycerzy  /239

Przypisy  /248

Plansze  /259

Część V. Monarszy splendor książęcych zamków  /271

1. Rozwój wnętrz paradnych w pałacach otoczonych fortyfikacjami  /274

A. Nieśwież - królewski splendor wnętrz zamku książęcego  /283

B. Ołyka - siedziba chwały Radziwiłłów i Leszczyńskic  /292

C. Biała Podlaska - rezydencja marzyciela o koronie  /299

D. Żółkiew - zamek Jana III i książąt Radziwiłłów  /302

2. Rozwijanie reprezentacyjności Sal i Pokojów w zamkach wieloskrzydłowych  /307

A. Łańcut 0 tytularny zamek książęcy Lubomirskich  /308

B. Rydzyna - "sukcesja" Sułkowskich po Stanisławie Leszczyńskim  /310

C. Wiśnicz Nowy - gniazdo rodowe Lubomirskich  /322

3. Uzupełniające wnętrza o charakterze towarzyskim i paradnym  /326

A. Galerie  /326

B. Skarbce paradne (Grune Gewolbe)  /329

C. Biblioteki i archiwa  /330

D. Kaplice zamkowe  /331

Przypisy  /335

Plansze  /343

Podsumowanie  /389

Bibliografia  /392

Źródła rękopiśmienne  /392

Źródła publikowane  /400

Stare druki  /405

Katalogi wystaw  /433

Opracowania  /436

Aneksy źródłowe  /461

Wykaz skrótów czasopism i zbiorów  /495

Spis plansz kolorowych  /497

Spis plansz czarno-białych  /503

Indeks osób  /515

Indeks miejscowości  /546

Uwagi techniczne  /554

Summary  /556