Ministri ecclesiae. Służba kościelna i witrycy w diecezji włocławskiej w XVIII wieku

Autor: Tomasz Nowicki

Rok wydania: 2011

Liczba stron: 476

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Seria: Źródła i monografie 374, Prace z dziejów szkolnictwa i opieki społecznej w Polsce pod redakcją Mariana Surdackiego tom IV

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron nieznacznie przykurzone

Monografia Tomasza Nowickiego wypełnia lukę, jaka istniała dotychczas w badaniach nad służbą kościelną w parafiach katolickich diecezji włocławskiej w XVIII wieku. Stanowi pierwszą w historiografii polskiej próbę całościowej charakterystyki grupy osób świeckich, wykonujących zadania pomocnicze w parafiach. Autor na podstawie źródeł archiwalnych ustalił liczbę personelu pomocniczego w parafiach. Omówił pochodzenie społeczne, obowiązki, wymagane kwalifikacje, postawę moralną i religijną służby kościelnej i witryków. Zbadał również, w jakim wieku rozpoczynali oni pracę na rzecz parafii, jak długo ją wykonywali i jak byli za nią wynagradzani.

(Z recenzji prof. dra bab. Ryszarda Szczygła Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej)

Tomasz Nowicki swymi badaniami objął teren, który dotychczas nie był całościowo opracowany pod kątem personelu pomocniczego zatrudnionego w kościołach parafialnych. Problematykę tę ujął bardzo szczegółowo, gruntownie i wieloaspektowo. [...] Walorem książki jest wyjaśnienie niełatwej i skomplikowanej terminologii dotyczącej ministrów pracujących na różnych stanowiskach i pełniących różne funkcje w parafiach diecezji włocławskiej w XVIII stuleciu.

(Z recenzji prof. dra bab. Mariana Surdackiego Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II)

Spis treści:

Wstęp     /7 

1. Analiza tematu /7

 2. Stan badań     /12 

3. Źródła    /28 

4. Struktura pracy   /43 

Rozdział I. Sieć parafialna i terminologia     /47 

1. Zmiany terytorialne i sieć świątyń parafialnych i filialnych w XVIII wieku    /47 

a) Zmiany w organizacji terytorialnej    /47

b) Sieć świątyń     /53

2 Terminologia     /62

a) Witrycy     /64

b) Kantorzy    /72

c) Organiści    /72

d) Nauczyciele     /74

e) Zakrystianie    /81

f) Dzwonnicy    /83

g) Inne kategorie personelu pomocniczego    /83

Rozdział II. Liczba witryków i służby kościelnej    /91

1. Liczebność witryków    /91

2. Liczebność służby kościelnej    /105

a) Kantorzy    /115

b) Organiści    /123

c) Nauczyciele    /133

d) Zakrystianie i dzwonnicy    / 146

e) Pozostały personel pomocniczy    /152

Rozdział III. Pochodzenie i związki rodzinne ministrów kościelnych    /163

1. Kryteria umożliwiające określenie pochodzenia   /164

2. Pochodzenie stanowe    /175

3. Pochodzenie środowiskowe   /188

4. Problem dziedziczenia funkcji - związki rodzinne    /200

5. Stan cywilny   /209

Rozdział IV. Wymagania, obowiązki i kwalifikacje witryków i sług kościelnych    /215

1. Wymagania i zakres zadań witryków   /216

2. Wymagania wobec służby kościelnej     /227

3. Obowiązki i kwalifikacje służby kościelnej     /235

a) Kantorzy i organiści    /236

b) Nauczyciele     /249

c) Zakrystianie i dzwonnicy    /257

d) Pozostała służba kościelna i personel pomocniczy    /261

4. Postawa moralna i religijna sług kościelnych    /263

Rozdział V. Wiek, lata służby, zmiany miejsc pracy oraz łączenie funkcji    /271

1. Wiek ministrów w chwili wizytacji    /271

2. Lata pracy na danym stanowisku    /277

3. Zmiany miejsc pracy    /293

4. Łączenie funkcji     /299

Rozdział VI. Wynagradzanie i uposażenie ministrów kościelnych   /327

1. Wynagradzanie witryków    /327

2. Wynagradzanie służby kościelnej    /331

a) Rodzaje składników uposażenia    /334

b) Stała pensja   /335

c) Uzupełniające dochody za stałe czynności liturgiczno-kościelne oraz zapisy fundacyjne    /347

d) Świadczenia ludności    /352
- wiertlowe   /353
- kan toporne   /361
- kolęda    /367
- ofiary paschalne    /371
- naturalia    /376
- opłaty okolicznościowe – akcydensy   /379

e) Prawa rzeczowe    /386

f) Nieruchomości gruntowe     /390

g) Nieruchomości budowlane   /402

3. Szacunkowa wysokość wynagrodzenia sług kościelnych    /411

Zakończenie    /417

Bibliografia     /423

Zusammenfassung     /453

Spis tabel    /455

Spis wykresów    /459

Indeks osobowy    /461

Indeks miejscowości    /469