Między nauką a polityką. Działalność naukowa i społeczno-polityczna Aleksandra Hilferdinga (1831-1872)

Aleksander Fiodorowicz Hilferding urodził się 14 (2 według starego stylu) lipca 1831 roku w Warszawie, gdzie jego ojciec piastował stanowisko dyrektora kancelarii dyplomatycznej namiestnika Cesarstwa Polskiego. Młody Hilferding otrzymał staranne domowe wykształcenie, w którym szczególny nacisk położono na naukę języków obcych, zarówno starożytnych jak i nowożytnych, w tym także słowiańskich. Hilferding znał m.in.język polski. Odebrane wykształcenie bardzo mu pomogło w późniejszych latach przy badaniu ziem słowiańskich.

W 1848 roku rozpoczął naukę na Uniwersytecie Moskiewskim, na Wydziale Filologiczno – Historycznym. W tym czasie ostatecznie kształtują się też jego zainteresowania związane z historią i kulturą Słowian. Jego zainteresowania naukowe obejmowały wszystkie ziemie zamieszkiwane przez Słowian. Podczas wyjazdów naukowych Aleksander Fiodorowicz odwiedził m.in. Czechy, Łużyce, Bośnię, Hercegowinę, Serbię, a także ziemie zamieszkiwane przez Kaszubów. Efektem podróży przez niego odbytych były liczne prace naukowe dokumentujące życie codzienne, język, kulturę, a także zabytki piśmiennictwa słowiańskiego.

W okresie powstania styczniowego Hilferding w trzech artykułach zawarł swoje poglądy na temat Polaków i kwestii polskiej. Jego poglądy nie odbiegały znacząco od poglądów innych intelektualistów rosyjskich, stanowią jednakże ważne i interesujące świadectwo, tym bardziej, że wyszły spod ręki człowieka, który wychował się w Królestwie Polskim, dobrze znał język, a także część jego nauczycieli była narodowości polskiej.

Od końca lat 60. XIX wieku Aleksander Fiodorowicz brał czynny udział w tworzeniu Petersburskiego Oddziału Słowiańskiego Komitetu Dobroczynności, który za swój cel obrał niesienie różnorakiej pomocy Słowianom zamieszkującym ziemie poza Cesarstwem Rosyjskim. Największym przedsięwzięciem Komitetu było zainicjowanie i sfinansowanie remontu budynku przeznaczonego na świątynie prawosławną w Pradze.

Ostatnim etapem działalności naukowej Hilferdinga była wyprawa na północne ziemie Rosji celem zebrania i spisania bylin. Z pierwszej wyprawy udało mu się przywieźć kilkaset pieśni pogrupowanych wedle motywów, które się w nich pojawiały. Podczas drugiej wyprawy do guberni ołonieckiej zaraził się tyfusem i zmarł w wieku zaledwie 42 lat.