Miasta kujawskie w średniowieczu. Lokacje, ustrój i samorząd miejski

Autor: Adam Kosecki

Rok wydania: 2018

Ilość stron: 566

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Format: 15,0 cm x 23,5 cm

Książka  jest pierwszą próbą całościowego spojrzenia na proces lokacji miast, formowania się ich ustrojów i działalności samorządów miejskich w odniesieniu do terytorium całych Kujaw w średniowieczu. Od XIII do końca XV wieku podjęto na tym obszarze 28 inicjatyw lokacyjnych. Tylko 3 spośród nich zakończyły się definitywnym niepowodzeniem, w wyniku czego pod koniec XV wieku na terenie Kujaw funkcjonowało 25 ośrodków miejskich. Do tej pory zagadnienia ich lokacji, ustroju i władz były poruszane głównie w publikacjach poświęconych poszczególnym miastom. Takie oderwane od siebie ujęcia nie pozwalały spojrzeć na proces formowania się miast kujawskich z szerszej perspektywy. Autor w swojej pracy wykorzystał pozostające często w cieniu zainteresowań badaczy kujawskie księgi miejskie. Dzięki badaniom tej materii udało się dotrzeć do nieznanych dotąd imion i nazwisk wielu wójtów, ławników, rajców i burmistrzów z miast kujawskich. Na nowo odkryci zostali kupcy, rzemieślnicy oraz przedstawiciele szlachty, którzy skumulowani razem w różnych proporcjach decydowali o losach poszczególnych miast. Średniowieczne kujawskie samorządy miejskie przestały być tak bardzo anonimowe.

Spis treści:

Wstęp  /7

Rozdział 1. Chronologia kujawskich lokacji miejskich  /33

1.1.  Lokacje miejskie na Kujawach w XIII w  /33

Kazimierz Konradowic inicjator kujawskich lokacji miejskich – 33, Inowrocław – 34, Brześć Kujawski – 39, Włocławek – 41, Radziejów – 46, Lubotyń – 51, Gniewkowo – 54, Przypust – 57, Byszewo – 59, Kruszwica – 64, Strzelno – 68

1.2.   Lokacje miejskie na Kujawach w XIV w.  /73

Raciążek – 73, Solec Kujawski – 77, Bydgoszcz – 80,  Pakość – 87, Przedecz – 93, Kowal – 96, Koronowo –101, Gębice – 104, Wyszogród/Fordon – 107, Lubień Kujawski – 111, Izbica Kujawska – 114

1.3. Lokacje miejskie na Kujawach w XV w.  /117

Służewo – 117,  Skulsk – 119, Noć – 122, Nowa Nieszawa – 123, Chodecz – 130,  Kościelec – 133, Sompolno – 136

1.4. Lokacje zakończone sukcesem, nieudane i powtórne   /140

Inowrocław – 140, Brześć Kujawski – 141, Włocławek – 141, Radziejów – 142, Lubotyń – 142, Gniewkowo – 143, Przypust – 143, Byszewo – 144, Kruszwica – 145, Strzelno – 145, Raciążek -145, Solec Kujawski – 146,  Bydgoszcz – 146, Pakość – 146, Przedecz – 147, Kowal – 147, Koronowo – 147, Gębice – 148, Wyszogród/Fordon – 148, Lubień Kujawski – 149, Izbica Kujawska – 149, Służewo – 149, Skulsk – 150, Noć – 150, Nowa Nieszawa – 151, Chodecz – 151, Kościelec – 151, Sompolno  -152

Rozdział 2. Różnorodność praw, wolności i obowiązków wynikających z dokumentów związanych z miejskimi lokacjami na Kujawach  /158

2.1. Prawa, wolności i obowiązki wynikające z dokumentów związanych z miejskimi lokacjami na Kujawach w dobrach książęcych i królewskich  /158

Charakter dokumentów związanych z kujawskimi lokacjami miejskimi – 158, Inowrocław – 159, Brześć  Kujawski – 162, Radziejów – 164, Przypust – 164, Gniewkowo – 166, Kruszwica – 169, Solec Kujawski – 170, Bydgoszcz – 173, Przedecz – 187, Kowal – 188, Gębice – 191, Wyszogród/Fordon – 191, Skulsk – 197, Noć – 198, Nowa Nieszawa – 198

2.2. Prawa, wolności i obowiązki wynikające z dokumentów związanych z miejskimi lokacjami na Kujawach w dobrach kościelnych  /206

Włocławek – 206, Lubotyń – 209, Byszewo – 209, Strzelno – 215, Raciążek – 222, Koronowo – 225, Sompolno – 230

2.3. Prawa, wolności i obowiązki wynikające z dokumentów związanych z miejskimi lokacjami na Kujawach w dobrach szlacheckich  /234

Pakość – 234, Lubień Kujawski – 236, Izbica Kujawska – 236, Służewo – 237, Chodecz – 237, Kościelec –240

Rozdział 3. Zasadźcy i wójtowie miast kujawskich do 1500 r.  /242

3.1. Funkcja zasadźcy i działalność wójtów w miastach książęcych i królewskich na Kujawach /242

Geneza i rola zasadźcy i wójta w miastach lokowanych na prawie niemieckim – 242,  Inowrocław – 245, Brześć Kujawski – 252, Radziejów – 268, Przypust – 281, Gniewkowo – 285, Kruszwica – 287, Solec Kujawski – 288, Bydgoszcz – 293, Przedecz – 307, Kowal – 311, Gębice – 314, Wyszogród/Fordon – 318, Skulsk – 323, Noć – 324, Nowa Nieszawa – 324

3.2. Funkcja zasadźcy i działalność wójtów w miastach kościelnych na Kujawach  /329

Włocławek – 329, Lubotyń – 336, Byszewo – 336, Strzelno – 337, Raciążek – 340, Koronowo – 344, Sompolno – 347

3.3. Funkcja zasadźcy i działalność wójtów w miastach prywatnych na Kujawach  /350

Pakość – 350,  Lubień Kujawski – 352,  Izbica Kujawska – 353, Służewo – 354, Chodecz – 354, Kościelec – 355

Rozdział 4. Rozwój instytucji samorządowych w miastach kujawskich do końca XV w.  /357

4.1. Powstanie i działalność ław sądowych w miastach na terenie Kujaw  /357

Geneza i funkcja ławy sądowej w miastach lokowanych na prawie niemieckim – 357, Inowrocław – 360, Brześć Kujawski – 363, Włocławek – 371, Radziejów – 372, Lubotyń – 379, Gniewkowo – 379, Przypust – 380, Byszewo – 381, Kruszwica – 381, Strzelno – 382, Raciążek – 383, Solec Kujawski – 383, Bydgoszcz – 384, Pakość – 386, Przedecz – 387, Kowal – 387, Koronowo – 388, Gębice – 390, Wyszogród/Fordon – 390, Lubień Kujawski – 392, Izbica Kujawska – 392, Służewo – 392, Skulsk ¬ 392, Noć – 393, Nowa Nieszawa – 393, Chodecz – 395, Kościelec – 396, Sompolno – 396

4.2. Wykształcenie się i funkcjonowanie rad miejskich i urzędów burmistrza w samorządach miejskich na Kujawach /397

Instytucja rady miejskiej w miastach lokowanych na prawie niemieckim – 397, Inowrocław – 402, Brześć Kujawski – 413, Włocławek – 419, Radziejów – 422, Lubotyń – 434,  Gniewkowo – 434, Przypust – 436, Byszewo – 436, Kruszwica – 436, Strzelno – 437, Raciążek – 441, Solec Kujawski – 442, Bydgoszcz – 444, Pakość – 459, Przedecz – 460, Kowal – 462, Koronowo – 468, Gębice – 470, Wyszogród/Fordon – 474, Lubień Kujawski – 475, Izbica Kujawska – 476, Służewo – 476, Skulsk – 476, Noć – 476, Nowa Nieszawa – 477, Chodecz – 479, Kościelec – 480, Sompolno – 480

4.3. Podobieństwa i różnice w funkcjonowaniu władz miejskich na Kujawach przed końcem XV w.  /481

Specyfika wójtostw w miastach kujawskich – 481,  ławy sądowe – najmniej poznany organ w miastach kujawskich – 483, kujawskie rady miejskie – sedno samorządu miejskiego – 485, kujawskie elity miejskie – 487, kupcy i rzemieślnicy w drodze na szczyt władz miejskich – 487, narodowość kujawskich elit miejskich – 488, termin wyboru władz miejskich – 488

Zakończenie  /491

Mapy  /509

Wykaz skrótów  /517

Wykaz tabel, map i fotografii  /519

Bibliografia  /521