Mgnienia. Opowieści z lat 1918-1920

Autorzy: Witold Bereś, Krzysztof Burnetko

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 552

Okładka: twarda z obwolutą

Format: 17,5 cm x 24,5 cm

Uwagi - obwoluta z lekkimi zatarciami, w jednym miejscu niewielkie pomarszczenie

 

11 listopada 1918 r. Polska odzyskuje niepodległość. Tego samego dnia w Compiègne zostaje podpisany rozejm pieczętujący klęskę Cesarstwa Niemieckiego w Wielkiej Wojnie. To fascynujący szkic historyczny o tym przełomowym dla dziejów Polski i Europy okresie, którego bohaterami są wizjonerzy nowego świata i przedstawiciele starego porządku, agenci tajni i jawni, spiskowcy, mężowie stanu i lokalni politycy, artyści i żołnierze, postaci wybitne i zwykli ludzie. Są tu i wielka polityka, i normalne życie, a osią tej opowieści o budowie Niepodległej są sprawy zaboru najrzadziej opisywanego – pruskiego.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Od autorów /7

Dramatis Personae

oraz miejsca i przedmioty tej opowieści    /11

Prolog. Lipiec-sierpień 1920   /23

Część i apatia

1918. Styczeń   / 51

NOWY JORK. – Kochanie, to będzie wielki rok! – mówi Paderewski do żony    /51

MAGDEBURG. Stubenhaus to pokaźny, piętrowy, zbity z drewnianych bali dom  / 55

BERLIN. Hotel „Adlon”, samo serce miasta  / 58

POZNAŃ. W pierwszą niedzielę nowego roku rodzina Nogajów   /62

WASZYNGTON. Płk House pisze notatkę dla prezydenta Wilsona    /65

KRAKÓW, Krupnicza 9, elegancki apartament państwa Bobrzyńskich   /66

WASZYNGTON. Woodrow Wilson przemawia na Kapitolu   /70

NOWY JORK. Kto wie, czy najbardziej zachwycony mową Wilsona nie jest Paderewski    /73

MONACHIUM. Hofbrauhaus am Platzl to miejsce legendarne   /76

SMOGULEC, północ Prowincji Poznańskiej, majątek nieopodal Kcyni  / 79

MONACHIUM. Przybyszewski, siedząc nad golonką, wspomina czasy biedy    /84

POZNAŃ. Trzech braci dywaguje o wydawanym przez siebie magazynie „Zdrój”    /85

MONACHIUM. Przybyszewski z satysfakcją sięga po swój wydrukowany tekst   /90

ZURYCH. Hotel „Schwert”. Tu zatrzymywali się Casanova, Mozart, Goethe czy Hugo   /91

NOWOSIELICA, wieś na Ukrainie w obwodzie płoskirowskim   /94

ZURYCH. W hotelu „Schwert” czeka już na Kesslera nowy gość  /97

BOBRUJSK, ostatnie dni stycznia    /98

1918. Luty    /102

POZNAŃ. Karol Rzepecki, blisko pięćdziesięcioletni, zażywny mężczyzna, lubi podkreślać swoją polskość   /102

WARSZAWA. Maria Dąbrowska budzi się nagle w środku nocy   /104

BERLIN. Auswärtiges Amt, Ministerstwo Spraw Zagranicznych przy Wilhelmstrasse    /108

KRAKÓW. Pani Zofia Bobrzyńska, obywatelka miasta Krakowa    /110

CICHINICZE. Ciemny, ponury świt 14 lutego 1918 roku. Wioska, właściwie dwór    /114

POZNAŃ. Mieszkanie Nogajów przy Dolnej Wildzie, ranek  /116

RARAŃCZA. Bronisław Kamiński, chłop spod Śremu, siedzi w wilgotnym okopie    /117

KRAKÓW. Poniedziałkowy ranek 18 lutego jest nadzwyczaj mroźny    /120

POZNAŃ. Środek nocy, luty 1918, strych nad muzeum archeologicznym Mielżyńskich    /123

WARSZAWA. – Tak, oburzające, co zrobiono w Brześciu – mruczy Wojciech Kossak    /125

POZNAŃ. Wincenty Wierzejewski jest z siebie dumny: ukrywa się i cały czas spiskuje    /131

WARSZAWA. Maria Dąbrowska radośnie rzuca „Kurierek” na stolik   /135

POZNAŃ. Nad ranem, po kilku dniach od zakończenia druku ulotek    /136

KRASNYJ BIERIEG to zapuszczona wieś pod Bobrujskiem, ale kolej żelazna tu dociera    /139

POZNAŃ. Comiesięczne zebranie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych    /146

1918. Marzec   /152

KRAKÓW. Gabinet profesora Bobrzyńskiego. Profesor śmieje się cicho…    /152

BERNO. Neuerkirchestrasse. Kessler podnosi z namaszczeniem kieliszek Bordeaux   /156

BOBRUJSK. Świat wstrzymuje oddech na wieść o pokoju państw centralnych z bolszewikami     /162

WARSZAWA. W porze późnego drugiego śniadania Dąbrowska wychodzi na spacer    /165

MAGDEBURG. Komendant czyta „Magdeburgische Zeitung” z irytacją    /169

1918. Kwiecień   /172

BERLIN. Harry Kessler po raz pierwszy zjawił się we wschodniej Europie jesienią 1915 roku   /172

WARSZAWA. Jeszcze niedawno Dąbrowska ledwie mogła zaakceptować ustępstwa na wschodzie    /173

NIEMIRÓW pod Winnicą, Ukraina     /174

NIAGARA-ON-THE-LAKE. Podchorąży Skarżyński, potomek wielkopolskich chłopów    /177

KIJÓW. Bolesław Długoszowski herbu Wieniawa, osobisty adiutant Komendanta i człek barwny    /178

1918. Maj    /182

POZNAŃ. Franciszek Nogaj trafia do służby w armii Jego Cesarskiej Mości Wilhelma   /182

POZNAŃ. W padającym śniegu i deszczu Arkady Fiedler wysiada na Kaiserbahnhof    /107

BOBRUJSK. Generał Dowbor-Muśnicki kapituluje wobec Niemców    /183

WARSZAWA. Maria Dąbrowska martwi się o braci służących u Dowbora    /191

BOBRUJSK. Fiasko buntu – pułkownik Barthel musi uciekać    /192

WARSZAWA. Spiskowiec Wierzejewski na fałszywych papierach przyjeżdża do miasta   /194

1918. Czerwiec    /200

POZNAŃ. Uwolnienie Stanisława Nogaja z więzienia zaplanowano na 12 w nocy   /200

WARSZAWA. Maria Dąbrowska tęskni za braćmi   /202

POZNAŃ. Główna kwatera POW Zaboru Pruskiego    /202

MURMAŃSK. Podchorąży Eugeniusz Małaczewski przechadza się po tutejszym targu    /204

1918. Lipiec    /207

MOSKWA. Podwórko Łubianki, siedziby CzeKa. To miejsce wygląda naprawdę nieciekawie    /207

BERLIN. Harry Kessler patrzy na pierwszą stronę „Berliner Tageblatt”   /211

POZNAŃ. Jest duszny, gorący, letni dzień, tuż przed burzą    /217

1918. Sierpień    /220

WASZYNGTON. Tutaj lato zawsze jest okropne  /220

SPA, Belgia. Ludendorff, budząc się w piątek rano, wie, że to już koniec wojny    /221

POZNAŃ. Franciszek Nogaj już od trzech miesięcy służy w armii niemieckiej    /222

NOWY JORK. Na nabrzeżu Manhattan Cruise Terminal   /224

BERLIN. Pod koniec sierpnia jest jasne, że klęska Rzeszy na zachodzie jest nieunikniona    /226

CAMBRAI. Front zachodni: Salem Aleikum, cigarety tajemne   /227

1918. wrzesień    /230

MOSKWA. Początek września jest tutaj zawsze koszmarem    /230

WASZYNGTON. Roman Dmowski zgłasza się na wartowni Białego Domu    /234

ZAKOPANE. Stefan Żeromski na werandzie „Jordanówki” nanosi ostatnie poprawki    /235

BOSTON, Massachusetts. Gościem na lunchu u państwa House’ów jest Mr Dmowski    /241

POZNAŃ. Uliczny narożnik, dwie kamienice i jeden przechodni strych   /242

Część II Chaos

1918. Październik   /247

POZNAŃ. Franciszek Nogaj czyta „Posener Neueste Nachrichten”    /247

BERNO. Ambasador Rzeszy w Szwajcarii załamany siedzi przy wygaszonym kominku    /250

NANCY we wschodniej Francji nad rzeką Meurthe to główne miasto Lotaryngii    /254

WARSZAWA. „Rada Regencyjna do narodu polskiego!”    /256

WASZYNGTON. Dmowski zbiera się do powrotu do Europy   /257

WARSZAWA. Maria Dąbrowska budzi się nad ranem i szybko siada przy stoliku    /258

ZAKOPANE. Tu niepodległościowy przewrót zaczyna się w niedzielę   /259

BERNO. Harry von Kessler i potworny ból głowy    /261

PUSZCZYKOWO. Nie lecznica garnizonu, ale lazaret   /263

BERNO. Kessler z wściekłością czyta o wystąpieniu Korfantego w Reichstagu    /265

KRAKÓW. Dwunastoletni Karol Estreicher ucieka ze szkoły    /266

MAGDEBURG. Świt jest zimny, mglisty i ponury    /267

KRAKÓW. Prof. Stanisław Estreicher łapie syna Karola na wagarach   /270

1918. Listopad   /277

BERLIN. Rankiem Kessler wbiega do MSZ   /277

MAGDEBURG. Spiskowcy czekają na sygnał odbicia Piłsudskiego   /282

KILONIA. Zbuntowane załogi liniowców wywieszają czerwone sztandary   /283

ZAKOPANE. 5 listopada Stefan Żeromski w imieniu Republiki Zakopiańskiej   /284

LUBLIN. Czarny mercedes stoi na pustej, podlubelskiej drodze   /286

MAGDEBURG. Przychodzi telegram, aby uwolnić Piłsudskiego    /291

COMPIÈGNE. Niemieccy parlamentariusze przybywają do wsi Rethondes w północnej Francji    /292

SPA, Belgia. Wilhelm Hohenzollern, z łaski Bożej cesarz niemiecki, król Prus, margrabia Brandenburgii itd.   /293

MAGDEBURG. Delegacja niemiecka siada do rokowań    /294

BERLIN. Piłsudski skarży się, że nie ma broni za pasem    /296

COMPIÈGNE. Jeszcze koło popołudnia 9 listopada we Francji trwa pat    /298

POZNAŃ. Wszędzie, gdzie stacjonują niemieckie wojska, trwa rewolucyjny chaos  /298

BERLIN. Anhalter Bahnhof, dworzec kolei dalekobieżnej    /299

POZNAŃ. Franciszek Nogaj wychodzi z domu wcześnie rano   /300

WARSZAWA. W niedzielę 10 listopada rano jest pogoda pod psem   /302

POZNAŃ. Z każdego okna zamku cesarskiego widać morze głów   /303

WARSZAWA. Pensjonat zamienia się w centrum dowodzenia komendanta Piłsudskiego    /305

POZNAŃ. Popołudnie 10 listopada. Panna Kulebianka z centrali telefonicznej…   /307

WARSZAWA. Józef Gabriel Jęczkowiak jest już w Warszawie   /308

POZNAŃ. Karol Rzepecki uważnie sprawdza tekst odezwy do mieszkańców Poznania   /309

OSTRÓW WIELKOPOLSKI. Kiedy dociera tu wieść u ucieczce cesarza Wilhelma…   /310

WARSZAWA. Piłsudski jest już w Warszawie od dwunastu godzin   /311

COMPIÈGNE. Jest piąta nad ranem – negocjujący Niemcy są już wykończeni   /311

WARSZAWA. Zabłąkany niemiecki feldfebel   / 312

WARSZAWA. 11 listopada komendant Piłsudski wstaje wcześnie    /314

PARYŻ. O jedenastej 11 listopada wchodzi rozejm na wszystkich frontach Wielkiej Wojny    /316

WARSZAWA. U Lubomirskich na Frascati goście narzekają    /317

LUBLIN. Tysiące lublinian demonstrują za rządem Daszyńskiego    /317

BERLIN. Popołudniowe dodatki specjalne gazet oddają fatalne nastroje   /318

PRZEMYŚL. Porucznik Stanisław Małagowski stoi na przednim pokładzie pociągu    /319

WARSZAWA. Po zawieszeniu broni gubernator Warszawy i Królestwa

Polskiego jest załamany   /321

POZNAŃ. Podporucznik Paluch melduje się przed Wojciechem Korfantym    /323

WARSZAWA. Piłsudski po spotkaniu w siedzibie Soldatenratu   /324

POZNAŃ. Akcja braci Nogajów   /329

WARSZAWA. Wieczorem Hutten-Czapski idzie na Frascati    /330

POZNAŃ. Władysław Seyda to mężczyzna potężnej postury    /331

KASAMA, Rodezja. Rano 13 listopada kończy się ostatnia bitwa Wielkiej Wojny   /333

POZNAŃ. Około południa na Stary Rynek wchodzi umundurowana kolumna wojskowa   / 334

POZNAŃ. Korfanty przemawia z trybuny na placu Wilhelmowskim   /336

WARSZAWA. Od wczesnego przedpołudnia nie zamykają się drzwi do komendanta Piłsudskiego   /339

POZNAŃ. Jest już noc, gdy Stanisław Nogaj prowadzi grupę przez miasto   /340

WARSZAWA. Piłsudski rozwiązuje POW w Królestwie Polskim    /340

MIĘDZYRZEC. Małe miasteczko koło Białej Podlaskiej, na północnym wschodzie Królestwa    /341

WARSZAWA. Dla Piłsudskiego masakra w Międzyrzecu to złowróżbny znak    /343

LWÓW. Na placu przed budynkiem neogotyckiego dworca kolejowego    /345

POZNAŃ. Steffen Blankertz, niemiecki sierżant pochodzący z Wuppertalu   /348

WARSZAWA. Wojciech Kossak zbiega po schodach hotelu „Bristol”   /349

BERLIN. W listopadowe popołudnie Przybyszewski spotyka się z Jerzym Hulewiczem   /353

WARSZAWA. W 88. rocznicę wybuchu powstania listopadowego    /355

WARSZAWA. „Pod Picadorem” na Nowym Świecie    /358

SMOGULEC, Wielkopolska. Ostatni dzień epoki    /361

WARSZAWA. Rozkwitały pąki białych róż…   /362

1918. Grudzień   /365

POZNAŃ, Sala Lamberta, 3 grudnia. Głos ma Władysław Seyda    /365

POZNAŃ, posterunek POW Zaboru Pruskiego przy Świętym Marcinie    /367

POZNAŃ, Sala Lamberta. Zofia Sokolnicka wchodzi do wielkopolskiego rządu    /369

POZNAŃ, ulica Głogowska, przed drzwiami Niemca, niejakiego Sturma   /370

BREST. W piątek mgła otulająca ten bretoński port akurat się rozpłynęła   /371

WARSZAWA. Poseł pełnomocny Rzeszy Niemieckiej hrabia Kessler dyskretnie opuszcza Polskę    /374

POZNAŃ, ranek 25 grudnia. NRL zapowiada na afiszach przyjazd Paderewskiego!    /374

WARSZAWA. Prasa donosi o armii Hallera   /375

GDAŃSK. Paderewski wybiega na pokład okrętu   /375

POZNAŃ, Dolna Wilda. Franciszek Nogaj, jak przystało na młodego człeka, śpi długo 377

ROGOŹNO, stacja kolejowa. Paderewski czeka w drodze do Poznania   /378

POZNAŃ, wieczorem pod „Bazarem”    /379

POZNAŃ. Apartament Paderewskiego    /387

POZNAŃ. W nocy „Bazar” zapełnia się polskimi żołnierzami    /403

POZNAŃ, Fort Grolman. Kompania Wierzejewskiego staje się regularną jednostką wojskową    /413

POZNAŃ, kasyno. Stanisław Nogaj czyta o zabiciu Niemca Blankertza    /413

POZNAŃ, 30 grudnia. Paderewski w „Bazarze”   /413

MROCZA, północna Wielkopolska, 31 grudnia    /414

Część III Wiosna

1919. Styczeń    /421

POZNAŃ, „Bazar”. Tuż po północy Paderewski wyjeżdża    /421

OSTRÓW WIELKOPOLSKI. Ten węzeł kolejowy od świtu nowego roku leży w granicach Polski    /421

NAKŁO. W trzaskającym mrozie mieszkańcy czytają obwieszczenie   /422

WARSZAWA Państwo Dąbrowscy biegną do Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych w centrum Warszawy    /426

POZNAŃ. Wojciech Korfanty w niedzielę, tuż po południowej mszy świętej…    /427

WARSZAWA. Podekscytowana Dąbrowska biegiem wraca do domu   /430

NAKŁO. W południe do „Hotelu Cesarskiego” wkraczają niemieccy oficerowie    /432

ŁAWICA pod Poznaniem. Franciszek Nogaj kryje się wraz ze swoją kompanią    /435

WARSZAWA. W belwederskim gabinecie naczelnik Piłsudski musi zapalić kolejnego papierosa   /437

ŚLESIN. Wycofane spod Mroczy oddziały Heimatschutzu psują krew Polakom    / 441

WERSAL. 18 stycznia 1919 roku do podparyskiego Wersalu zjeżdżają wielcy tego świata  / 442

KARWINA NAD OLZĄ. Kiedy górnicy z Karwiny zaczynają szychtę…   /443

WARSZAWA. Przed Belweder zajeżdżają kolejne samochody i dorożki    /444

WERSAL. Dla Woodrowa Wilsona celem nr 1 jest powołanie Ligi Narodów   /447

POZNAŃ. Niedzielny ranek pierwszych wyborów jest paskudny   /449

WARSZAWA. Maria Dąbrowska rozumie to doskonale: ta data przejdzie do historii    /452

WERSAL. Rada Dziesięciu pierwszy raz zbiera się 29 stycznia    /457

1919. Luty   /461

LWÓW. Gabriela Zapolska cierpi w willi „Skiz” na Łyczakowie    /461

TREWIR, to niewielkie miasteczko, jedno z najstarszych w Niemczech    /462

KCYNIA. 21 lutego oddział Nogajów wyjeżdża na front nakielski    /464

1919. Marzec   /467

POZNAŃ. Sytuacja oblężonego Lwowa nie ulega zmianie    /467

PARYŻ. Roman Dmowski zły jak osa wraca z dzielnicy Pigalle   /469

SĄDOWA WISZNIA. Szeregowy Musielak, poznaniak, biegnie w rozpoznaniu   /474

WARSZAWA. Są wieści od brata Marii Dąbrowskiej    /475

SĄDOWA WISZNIA. Szeregowy Musielak z kompanii porucznika Wierzejewskiego   /476

1919. Kwiecień    /478

WARSZAWA. Podziemia Galerii Luxemburga, Senatorska 29    /478

WIELKOPOLSKIE LESZNO. To pierwszy od miesięcy pociąg, który przejeżdża granicę z Niemcami   /479

WARSZAWA. Hotel „Bristol” zamknął dziś swe podwoje dla przypadkowych gości   /480

WERSAL. Niemcy pod eskortą docierają do hotelu    /482

WILNO. Wiosna na wschodnich krańcach Rzeczypospolitej wybucha jak bomba    /484

1919. Maj   /492

WARSZAWA. Zimny maj   /492

POZNAŃ. Dla Wielkopolan ważny czas    /492

PARYŻ. Stanisław Kozicki widzi, że alianci nie idą na rękę Polakom   /494

WARSZAWA. Wolne, kwitnące miasto? Nie dla wszystkich    /496

1919. Czerwiec    /500

WARSZAWA. Stanisław Baczyński doskonale wygląda w mundurze Wojska Polskiego    /500

PARYŻ. Grupa alianckich oficerów w nocy nanosi ostatnie poprawki na mapy   /503

POZNAŃ. Czerwcowe wieczory są upalne, ale Karol Rzepecki jednak siedzi w biurze    /506

WERSAL. Dziś Galeria Lustrzana pałacu wersalskiego jest najważniejszym miejscem na świecie    /508

WARSZAWA. Starszy brat Dąbrowskiej, Stanisław, wraca z niewoli bolszewickiej    /511

KREUZ. Zmęczony długą podróżą Przybyszewski z nadzieją patrzy przez okno w korytarzu pociągu   /512

Epilog     /515

Podziękowania /525

Coś na deser do czytania   /527

Indeks osób  /535