Maria z Donimirskich Świacka. Wspomnienia z lat 1872-1924

Opracowanie: Tomasz Łaszkiewicz

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 183 + 10 s. ilustracje

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 13,00 cm x 20,00 cm

Autorka opisuje swoją działalność oświatową. Tekst ma charakter sprawozdawczy – Świacka przedstawia fakty, nie dzieli się jednak żadnymi osobistymi wspomnieniami. Była córką Edwarda Donimirskiego (powstańca 1863 r., ziemianina z zaboru pruskiego) i Heleny z Wolańskich. W domu autorki od dzieciństwa panował duch patriotyczny, a ona sama już w młodości brała udział w tajnej pracy oświatowej (prowadziła tajne komplety nauki religii, języka polskiego i historii, brała udział w organizacji polskich przedstawień). Wyszła za mąż i przeniosła się do majątku Bielica (pow. siennieński, ziemia mohylewska, Białoruś), gdzie zajęła się oświatą ludu polskiego we dworze i zaściankach. Założyła Sieńskie Towarzystwo Oświaty i Dobroczynności, wraz z którym organizowała spektakle w Siennie, Orszy i Witebsku. Jednym ze sposobów pozyskiwania funduszy przez Towarzystwo było sprzedawanie papeterii z nadrukiem „Światło niosę mojemu ludowi”. Autorka pisze o karaniu zsyłką lub więzieniem za prowadzenie szkółek dla polskich dzieci. Wspomina jedną z nauczycielek, Aleksandrę Januszkiewicz, która po uwięzieniu w Orszy chciała odebrać sobie życie.

Dalej Świacka opisuje sierociniec dla trzydzieściorga dzieci, który założyła w Bielicy w 1905 r. Pobieżnie przedstawia zajęcia dzieci, ich plac zabaw i wspomina: „Wyszło z tej nauki kilkadziesiąt młodych chłopców i dziewcząt, zawodowo przygotowanych i utrwalonych w polskości, a parę prawosławnych sierot przeszło na katolicyzm”.

(fragment recenzji z Archiwum Kobiet)

Spis treści:

Wstęp   /7

Nota edytorska  /19

Wspomnienia

Brulion 1: 1872 - 1894 Koleje życia Maryni Świackiej. Wspomnienia dzieciństwa i młodości   /29

Brulion 2: 1894-1896 [Na Białorusi]   /62

Brulion 3: 1894-1914 Ślub 1894 r.   /77

Brulion 4: 1914-1918 Dzieje jednego z dworów na Białejrusi w czasie wojny i rewolucji 1914 r. - 1918 r.   /89

Brulion 5: 1894-1924 Praca społeczna Marii Świackiej  /149

Aneks 1  /164

Aneks 2   /165

Aneks 3   /166

Summary   /168

Indeks osób   /171

Indeks geograficzny   /178