Magia, kobiety i śmierć w świecie wikingów

Autor: Leszek Gardeła

Rok wydania: 2019

Ilość stron: 256

Oprawa: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Seria: Wszechnica Triglava

Epoka wikingów nie należała wyłącznie do mężczyzn, a ówczesne kobiety nie zajmowały się jedynie gospodarstwem i opieką nad dziećmi. Najnowsze badania nad światem Północy pokazują, że skandynawskie kobiety odgrywały kluczową rolę także "poza progiem" domostwa, a ich wyjątkowe predyspozycje niejednokrotnie sprawiały, że stawały się ważnymi postaciami na szerokiej arenie społecznej. Niniejsza książka pokazuje kobiety w wielu różnych rolach, między innymi jako uzdolnione prządki i tkaczki, a także jako specjalistki od działań magicznych, posiadające moc kształtowania ludzkiego losu. Oprócz szczegółowych dyskusji nad praktykami rytualnymi, wiele uwagi poświęcone zostało złożonym okolicznościom, w których kobiety sięgały po broń. Korzystając ze źródeł archeologicznych oraz literatury staronordyckiej, podjęta została próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy w świecie Północy faktycznie istniały wojowniczki, które z własnej woli uczestniczyły w działaniach militarnych. Rozważania podjęte w tym tomie uzupełniają interdyscyplinarne studia dotyczące wojny, śmierci i zaświatów, przyczyniając się do pokazania świata wikingów w prawdziwie wszechstronny sposób.

Leszek Gardeła jest doktorem nauk humanistycznych w zakresie archeologii. Pracę doktorską obronił w 2012 roku na Uniwersytecie w Aberdeen w Szkocji. Od kilkunastu lat specjalizuje się w wieloaspektowych badaniach nad epoką wikingów, publikując książki i artykuły na temat praktyk magicznych, biżuterii, uzbrojenia i zwyczajów pogrzebowych, a także kontaktów słowiańsko-skandynawskich. Prowadził badania w Finlandii, Niemczech, Irlandii, Islandii, Polsce, Skandynawii, Wielkiej Brytanii i na Wyspie Man. Jest autorem trzech anglojęzycznych monografii oraz ponad stu artykułów wydanych w prestiżowych czasopismach naukowych i pracach zbiorowych. Aktualnie kieruje interdyscyplinarnym projektem badawczym na Uniwersytecie w Bonn i na Uniwersytecie w Bergen pt. „Amazonki Północy: Uzbrojone kobiety w archeologii epoki wikingów i literaturze staronordyckiej”.

Spis treści:

Wprowadzenie  /7

Rozdział 1. Władczynie przeznaczenia: Symbolika przędzenia i tkania w świecie wikingów   /13
1. Kto władał przeznaczeniem dawnych Skandynawów?   /15
2. Symbolika przędzenia i tkania  /27
3. Przędzenie i tkanie a nordycka magia seiðr   /48

Rozdział 2. „Wszyscy należycie do Odyna!" Symbolika włóczni w świecie wikingów /53
1. Odyn jako bóg włóczni  /55
2. Gungnir – włócznia boga Odyna /56
3. Naznaczenie włócznią    /57
4. „Óðinn á yðr alla!". Rytuał rozpoczęcia bitwy  /61
5. Włócznia oraz braterstwo krwi   /63
6. Włócznie i walkirie   /64
7. Włócznie i zaświaty   /65
8. Magiczne włócznie w świecie dawnych Islandczyków   /65
9. Archeologia śmierci i włócznie w grobach z epoki wikingów   /66
10. Miniaturowe włócznie   /71
11. Uwikłane przedmioty: włócznie, przęślice i różdżki w praktykach seiðr   /71
12. Konkluzje i dalsze pytania  /74

Rozdział 3. Małe przedmioty o wielkiej mocy: Amulety skandynawskie z Truso   /77
1. Amulety w świecie wikingów. Badania i interpretacje   /78
2. Amulety skandynawskie w Truso  /82
3. Amulety z Truso jako atrybuty kobiece?   /100

Rozdział 4.  Amazonki Północy? Kobiety i broń w świecie wikingów  /103
1. Materiały funeralne   /104
1.1. Duńskie groby kobiece wyposażone w broń  /107
1.2. Norweskie groby kobiece wyposażone w broń /117
1.3. Szwedzkie groby kobiece wyposażone w broń /137
1.4. Interpretacja broni w grobach kobiecych  /150
1.5. Interpretacja innych elementów inwentarzy grobowych   /156
2. Uzbrojone kobiety w ikonografii z epoki wikingów   /158
3. Uzbrojone kobiety w źródłach pisanych   /173
4. Wstępne konkluzje i dalsze perspektywy badawcze   /175

Rozdział 5. Żywi czy umarli? Mieszkańcy kopców i wczesnośredniowieczne groby komorowe /177
1. Mieszkańcy kopców   /180
2. Niebezpieczni umarli    /183
3. Rozrywka dla zmarłych   /189
4. Źródła pisane a archeologia   /191

Rozdział 6. Żywe trupy w świecie Północy: Nietypowe zabiegi pogrzebowe w epoce wikingów /195
1. Pochówek w progu   /200
2. Kamienie i złe oczy   /200
3. Ambiwalencja funeralnej przemocy   /203
4. Pochówki atypowe w archeologii epoki wikingów  /204
5. Wnioski, problemy i dalsze perspektywy badawcze   /224
BIBLIOGRAFIA  /227