Łupaszka, Młot, Huzar. Działalność 5 i 6 Brygady Wileńskiej AK (1944⁠ – ⁠1952)

Oddziały partyzanckie dowodzone przez mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę”, a następnie por./kpt. Władysława Łukasiuka „Młota”, wywodziły się z brygad wileńskich AK z okresu okupacji niemieckiej i do końca nawiązywały do ich tradycji, występując jako 5 i 6 Brygada Wileńska AK. Działały do 1948 roku włącznie, zaś ich pozostałości walczyły, aż do 1952 roku. Na przestrzeni kilku lat operowały na terenach rozciągających się od woj. zachodnio-pomorskiego, poprzez woj. pomorskie, mazurskie, warszawskie – do wschodniej granicy w woj. białostockim i lubelskim, okresowo pojawiając się także na innych terenach. Wyróżniały się na tle innych grup zbrojnego podziemia niepodległościowego ideowością, dyscypliną, brawurowym stylem działania i skutecznością. Choć ich dzieje były tematem niezwykłym i fascynującym, przez ponad pół wieku, nikt nie podjął się opisania i przeanalizowania ich działalności w poważny sposób.

Autorzy niniejszej publikacji opracowali szczegółową monografię jednego z najważniejszych zgrupowań polskiej antykomunistycznej partyzantki okresu lat powojennych. Ukazują ją jako bezpośrednie przedłużenie działalności niepodległościowej, podjętej jeszcze podczas okupacji niemieckiej, kontynuowanej później w warunkach faktycznej, nowej okupacji sowieckiej.

Z dokumentów i relacji omówionych w książce wyłania się obraz zaskakująco długotrwałego oporu, mającego nawet jeszcze w latach pięćdziesiątych poparcie patriotycznej ludności Podlasia i Białostocczyzny.

(opis wydawcy) 

Spis treści:

Zamiast wstępu (o książce, którą miał napisać Paweł Jasienica)  /7

1. Przejście 5 Brygady Wileńskiej na Białostocczyznę /13

• 5 Brygada Wileńska w końcowym okresie okupacji niemieckiej (czerwiec 1944)  /13
• Marsz na Zachód  /16
• Rozbrojenie 5 Brygady Wileńskiej 23.7.1944 r.  /21
• Dalszy marsz na Zachód kadrowych grup 5 Brygady Wileńskiej  /25

 2. Oddział kadrowy 5 Brygady Wileńskiej (sierpień 1944 – marzec 1945)  /32

• Nawiązanie kontaktu z Komendą Białostockiego Okręgu AK  /32
• W Puszczy Świsłockiej i Różańska (sierpień – listopad 1944)  /37
• Na melinach pod Mostowianami, „wsypy” w Białymstoku i Kiturykach  /45
• „Grupa Białowieska” por. „Nowiny”  /49
• Na melinach w powiecie bielskim. Nowe zadania związane ze zmianami organizacyjnymi w Białostockim Okręgu AK  /53

3. Zanim powstała odtworzona 5 Brygada Wileńska  /61

• Przejście por. „Zygmunta” na teren Białostockiego Okręgu AK (lipiec – sierpień 1944)  /61
• Sekcja egzekucyjna Obwodu AK Bielsk Podlaski (grudzień 1944 – marzec 1945)  /66
• Początki działalności partyzanckiej Władysława Łukasiuka „Młota”  /73

4. Charakterystyka 5 Brygady Wileńskiej w 1945 r.  /86

• Struktura 5 Brygady Wileńskiej  /86
• Kadra  /87
• Liczebność 5 Brygady Wileńskiej, charakterystyka szwadronów  /99
• Służby 5 Brygady Wileńskiej  /105
• Wymiar sprawiedliwości  /112
• Życie codzienne  /116
• Aneksy  /121

5. Wyjście w pole odtworzonej 5 Brygady Wileńskiej i działalność w okresie 5.4-10.6.1945 r.  /133

• Sformowanie 5 Brygady Wileńskiej i pierwszy miesiąc jej działalności  /133
• Dołączenie do 5 Brygady Wileńskiej grupy dezerterów z 6 pułku zapasowego piechoty z Torunia  /145
• Akcja por. Zygmunta w Boćkach i dołączenie ppor. „Burego” z dezerterami z Hajnówki  /151
• Działalność 5 Brygady Wileńskiej od 10.5. do 19.5.1945 r.  /155

 6. Działalność 5 Brygady Wileńskiej latem 1945 r. (12.6-6.9.1945)  /169

• Działalność w okresie 11.6.-1.7.1945 r.  /169
• Oddział partyzancki Ośrodka AKO Hajnówka „Konusa” (tzw. grupa białowieska)  /173
• Działalność 5 Brygady Wileńskiej w lipcu i sierpniu 1945 r.  /177

 7. Rajd 1 szwadronu na lewy brzeg Bugu w sierpniu 1945 r.  /192

• Przejście 1 szwadronu za Bug i walka pod Sikorami 8.8.1945 r.  /192
• Bitwa w Miodusach Pokrzywnych 18.8.1945 r.  /205

8. Demobilizacja 5 Brygady Wileńskiej (wrzesień – październik 1945)  /212

• Akcja „rozładowywania lasów”. Ostatnia koncentracja 5 Brygady Wileńskiej 7.9.1945 r.  /212
• Demobilizacja szwadronów  /217
• Działalność 1 szwadronu we wrześniu 1945 r.   /223

 9. Oddział partyzancki „Wiktora” – „Młota” (październik 1945 – luty 1946)  /228

• Działalność oddziału „Wiktora” – „Młota” w pow. Bielsk Podlaski (październik – listopad 1945 r.)  /228
• Działalność oddziału „Wiktora” – „Młota” na Podlasiu lewobrzeżnym (grudzień 1945 – luty 1946)  /247
• Sytuacja na Podlasiu prawobrzeżnym w zimie 1945⁠–⁠1946, działalność oddziału NZW „Burego”  /258
• Aneksy  /268

10. Przerzut na Pomorze Gdańskie (wejście w skład eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK)  /273

11. Działalność patroli dywersyjnych 5 Brygady Wileńskiej w okresie od grudnia 1945 do kwietnia 1946 r.  /292

12. Wyjście w pole 5 Brygady Wileńskiej (działalność w okresie kwiecień – maj 1946 r.)  /324

13. Działalność 5 Brygady Wileńskiej w okresie od 1.6. do 10.8.1946 r.  /364

14. Działalność 5 Brygady Wileńskiej w okresie od 10.8 do 3.1947 r.  /426

• Działalność 4 szwadronu 5 Brygady Wileńskiej od 10.8.1946 r. do 23.3.1947 r.  /431
• Działalność 3 i 5 szwadronu 5 Brygady Wileńskiej od 10.8. do 11.1946 r.  /456
• Ocena działań 3 i 5 szwadronu 5 Brygady Wileńskiej  /484

15. Kadra 5 Brygady Wileńskiej  /487

• Grupy wsparcia  /488
• Dowódcy pododdziałów 5 Brygady Wileńskiej – charakterystyki  /511
• Działalność bojowa – charakterystyka  /520
• Działalność propagandowa 5 Brygady Wileńskiej  /528
• Aneks  /532

16. Charakterystyka 6 Brygady Wileńskiej  /541

• Struktura 6 Brygady Wileńskiej  /541
• Kadra dowódcza  /544
• Liczebność i uzbrojenie 6 Brygady Wileńskiej  /555
• Żołnierze 6 Brygady Wileńskiej  /557
• Życie codzienne oddziału, dyscyplina, efekty działalności  /560
• Działalność żandarmerii i wymiar sprawiedliwości w 6 Brygadzie Wileńskiej  /566
• Finanse 6 Brygady Wileńskiej  /575
• Aneks  /578

17. Działalność 6 Brygady Wileńskiej w 1946 r.  /592

• Działalność 6 Brygady Wileńskiej wiosną 1946 r. i bitwa pod Śliwowem (marzec – maj)  /592
• Działalność 6 Brygady Wileńskiej w okresie letnim 1946 r. (czerwiec – sierpień)  /604
• Działalność 6 Brygady Wileńskiej jesienią 1946 r. (wrzesień – grudzień)  /613
• Patrol „Tygrysa” do Prus Wschodnich (grudzień – styczeń 1947)  /629

18. Działalność 6 Brygady Wileńskiej w 1947 r.  /641

• Działalność w okresie „wyborów” do Sejmu i amnestii lutowej 1947 r. (styczeń – marzec 1947)  /641
• 6 Brygada Wileńska wobec amnestii (marzec – kwiecień 1947 r.)  /654
• Organizacja terenowa 6 Brygady Wileńskiej  /662
• Operacja „M” i późniejsze działania sił bezpieczeństwa przeciw oddziałom „Młota”  /674
• Działalność 6 Brygady Wileńskiej wiosną i latem 1947 r.  /683
• Działalność 6 Brygady Wileńskiej w okresie lata i jesieni 1947 r. (lipiec – grudzień)  /696
• Działalność sokołowskich patroli Obwodu „Jezioro” w 1947 r.  /704
• Działalność grupy „Mściciela” w powiatach Siedlce, Węgrów i Mińsk  /708
• Działalność oddziału por. „Huzara” w 1947 r.  /710

19. 6 Brygada Wileńska w 1948 r. i pierwszej połowie 1949 r.  /716

• Działalność 6 Brygady Wileńskiej w okresie styczeń – kwiecień 1948 r.  /716
• Działalność grupy „Huzara” w okresie styczeń – kwiecień 1948 r.  /729
• Sprawa grupy „Jaskółki” (I grupa Jaskółki – 1947/1948)  /730
• Operacja „Z”. Rozbicie głównych sił 6 Brygady Wileńskiej (maj – lipiec 1948) /731
• Działalność połączonych grup „Huzara” i „Młota”, zima w lesie rudzkim  /756
• Sytuacja rozbitków 6 Brygady Wileńskiej na lewym brzegu Bugu jesienią 1948 r.  /766
• Śmierć kpt. „Młota”  /770

20. Epigoni. Działalność oddziału „Huzara” w okresie 1949⁠–⁠1952 /785

• Działalność oddziału „Huzara” w okresie lipiec 1949 – grudzień 1950 r.  /785
• Druga grupa Czesława Pileckiego „Jaskółki” (1949⁠–⁠1950). Jej samodzielna działalność  /811
• Organizacja terenowa „Huzara”  /814
• Działalność oddziału „Huzara” w 1951 r.  /823
• Prowokacja  /836
• Działalność oddziału „Huzara” w 1952 r.  /840

21. Epilog. Operacja „X” – likwidacja struktur podległych mjr. Łupaszce”  /850

• Procesy  /856

Bibliografia  /883

Wykaz skrótów  /894

Indeks osób  /898