Listy hetmańskie rodu Potockich tom 1. Korespondencja Mikołaja Potockiego Hetman Polny Koronny 1637-1646 Hetman Wielki Koronny

Opracowanie i wydanie: Maciej Franz

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 435

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Seria: Monumenta Poloniae Epistolaria

Korespondencja hetmańska obejmująca okres od połowy XVII do połowy XVIII wieku, to bezcenne źródło do dziejów Rzeczypospolitej. Idea zebrania, opracowania a następnie wydania listów pięciu hetmanów wywodzących się z rodziny Potockich herbu Pilawa, narodziła się jako odpowiedz na pojawiające się postulaty, niedostatecznego wykorzystania epistolografii w badaniach nad dziejami państwa polsko-litewskiego. Listy wytwarzane w otoczeniu kolejnych hetmanów koronnych, a kierowane do najważniejszych osób w państwie, stanowiły i stanowią doskonałe źródło pokazujące mechanizmy rządzenia państwem, kierowania jego armia, naświetlając jednocześnie wszelkie wady i zalety ówczesnej polityki. Podobnie jak listy kierowane od tychże osób do samych hetmanów. Rozproszone w wielu archiwach, znajdujących się na terenie kilku krajów Europy, często nie dość znane, nie były wykorzystywane przez historyków, w sposób na jaki zasługują. Oddawana w ręce Czytelników seria;Listów hetmańskich rodu Potockic; ma być próba naprawienia tej sytuacji i wprowadzenia do szerokiego obiegu naukowego listów, które jak można mieć nadzieje, są świadkiem swoich czasów i dziś uzyskują ponownie okazje by przemówić. Mikołaj Potocki, herbu Pilawa, urodzony ok. roku 1593, zmarł 20 listopada 1651. Jako pierwszy z rodu sięgnął po buławę wielka koronna, uczeń hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego. Jego protegowany i faktyczny następca. Bohater stłumienia powstania kozackiego w 1637 roku, zwycięzca w bitwie pod Kumejkami. Magnat, jeden z twórców potęgi rodu. Hetman polny koronny od 1637 roku, a wielki koronny od 1646 roku. W tym samym czasie objął godność kasztelana krakowskiego, czy uczyniło z niego jednego z najważniejszych senatorów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Niefortunny wódz w pierwszych miesiącach powstania Bohdana Chmielnickiego. Odpowiedzialny za klęski pod Żółtymi Wodami i Korsuniem w 1648 roku. Pojmany do niewoli tatarskiej. Po powrocie do kraju, ponownie wódz armii koronnej, uczestnik bitwy pod Beresteczkiem w 1651 roku i autor kampanii białocerkiewnej w tym samym roku. Ugoda podpisana pod Biała Cerkwia z Bohdanem Chmielnickim stała się jego nieformalnym testamentem politycznym. Zmarł bowiem w kilka tygodni później. Otoczony czarna legenda przez historiografię, uważany za jednego z głównych Autorów nieszczęść Rzeczypospolitej.

Spis treści:

Spis skrótów  /7

Od Autora  /9

Wstęp  /11

Idea wydania listów politycznych i wojskowych hetmanów z rodu Potockich  /22

Mikołaj Potocki kasztelan krakowski i hetman wielki koronny  /37

Zasady edycji źródeł  /87

Wykaz listów  /93

Listy Mikołaja Potockiego  /105

Przed hetmaństwem  /105

1637-1651   /110-317

Listy niedatowane  /388

Dodatek  /394

Bibliografia  /396

Summary  /412

Indeks nazwisk  /417

Indeks nazw geograficznych 

Charakterystyka miejsca działań wojennych  /14

• Położenie geograficzne  /14
• Twierdza Smoleńsk  /20

Wojskowość stron walczących  /37

• Wojskowość moskiewska   /37
• Wojskowość polsko-litewska  /44

Geneza wyprawy smoleńskiej  /55

• Sytuacja polityczna Rzeczypospolitej od rok 1587 do roku 1609  /55
• Propozycje osadzenia królewicza Władysława na tronie carskim  /61
• Sejm z 1609 roku  /64
• Tajna narada senatu  /71
• Plany zbiorowej interwencji w Państwie Moskiewskim  /73

Przygotowania do wyprawy smoleńskiej  /79

• Sejmiki posejmikowe i deputackie  /79
• Propaganda wojenna  /84
• Zaciągi wojskowe   /90
• Skład i liczebność wojsk  /94
• Uniwersał Zygmunta III z 23 maja 1609 roku  /120

Pochód na Smoleńsk  /122

• Przemarsz wojsk przez Lublin-Wilno-Mińsk-Borysów-Orszę  /122
• Przeprawa przez rzekę Iwarę  /129
• Dojście pod Smoleńsk i założenie obozów  /132

Działania wojsk polsko-litewskich poza Smoleńskiem  /138

• Pertraktacje polityczne zakończone podpisaniem układu 14 lutego 1610 roku  /138
• Biała  /144
• Carowe Zajmiszcze  /151
• Kłuszyn  /159
• Moskwa  /168

Oblężenie Smoleńska  /176

• Fortyfikacje smoleńskie  /176
• Działania wojenne pod twierdzą smoleńską (3 października 1609 roku - 7 czerwca 1610 roku)  /203
• Okres dowodzenia wojewody bracławskiego Jana Potockiego (7 czerwca 1610 - 25 kwietnia 1611 roku)  /218
• Kierowanie oblężeniem przez kasztelana kamienieckiego Jakuba Potockiego (25 kwietnia 1611 - 13 czerwca 1611 roku)  /247
• Szturm 13 czerwca 1611 roku  /252
• Kapitulacja Smoleńska  /256

Triumf Zygmunta III  /260

• Uczty  i uroczystości kościelne   /260
• Okolicznościowe panegiryki i medale wybite  z okazji zdobycia Smoleńska /263
• Sejm z 1611 roku  /276

Zakończenie  /283

Bibliografia  /293

Indeks osobowy  /303

Indeks geograficzny  /315

Spis map  /320

Spis ilustracji  /321