Listy hetmańskie rodu Potockich Tom II Korespondencja Stanisława Rewery Potockiego Hetman Polny Koronny 1652-1654 ...

Opracowanie: Piotr Kroll

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 308

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,5 cm

Seria: Monumenta Poloniae Epistolaria

Korespondencja hetmańska obejmująca okres od połowy XVII do połowy XVIII wieku, to bezcenne źródło do dziejów Rzeczypospolitej. Idea zebrania, opracowania a następnie wydania listów pięciu hetmanów wywodzących się z rodziny Potockich herbu Pilawa, narodziła się jako odpowiedz na pojawiające się postulaty, niedostatecznego wykorzystania epistolografii w badaniach nad dziejami państwa polsko-litewskiego. Listy wytwarzane w otoczeniu kolejnych hetmanów koronnych, a kierowane do najważniejszych osób w państwie, stanowiły i stanowią doskonałe źródło pokazujące mechanizmy rządzenia państwem, kierowania jego armia, naświetlając jednocześnie wszelkie wady i zalety ówczesnej polityki. Podobnie jak listy kierowane od tychże osób do samych hetmanów. Rozproszone w wielu archiwach, znajdujących się na terenie kilku krajów Europy, często nie dość znane, nie były wykorzystywane przez historyków, w sposób na jaki zasługują. Oddawana w ręce Czytelników seria „Listów hetmańskich rodu Potockich” ma być próba naprawienia tej sytuacji i wprowadzenia do szerokiego obiegu naukowego listów, które jak można mieć nadzieje, są świadkiem swoich czasów i dziś uzyskują ponownie okazje by przemówić.

Stanisław Rewera Potocki urodził się ok. 1589 roku. Był synem Andrzeja Potockiego kasztelana kamienieckiego. Początkowo jako kuzyn Mikołaja Potockiego hetmana wielkiego koronnego, pozostawał w jego cieniu, stabilnie jednak rozwijając swoja karierę. Wykształcenie wojskowe zdobywał u boku hetmana Stanisława Koniecpolskiego, walcząc z Kozakami i Szwedami. Potocki obciążony został za porażkę pod Górznem w 1629 roku, co zahamowało dobrze rozwijającą się jego karierę w wojsku koronnym. W efekcie tego buławę polną koronną otrzymał z rąk króla dopiero w 1652 roku. W 1630 roku uczestniczył w tłumieniu powstania kozackiego Tarasa Fedorowicza, a rok później został senatorem Rzeczypospolitej, uzyskując godność wojewody bracławskiego. Kolejne lata to kampanie wojenne, nowe urzędy, godności. Wybuch powstania Bohdana Chmielnickiego wyniósł go do najważniejszych stanowisk w armii i to już w 1648 roku, gdy po klęsce hetmanów pod Żółtymi Wodami i Korsuniem, powołano go do rady wojskowej nowych regimentarzy. Dostrzegano jego doświadczenie, ale także ostrożność w podejmowaniu decyzji. Dopiero jednak śmierć Mikołaja Potockiego w 1651 roku i Marcina Kalinowskiego, rok później, przyniosła mu samodzielność w dowodzeniu wojskiem. Już po dwóch latach, tj. w 1654 roku otrzymał buławę wielką. Jego czas hetmaństwa, to okres kryzysu państwa i armii. Wojny z Kozakami, Moskwą, Szwedami, Siedmiogrodem, czy też wojna domowa, przynosiły ogrom wyzwań przed którymi stanął. Był w tych latach, do swojej śmierci w 1667 roku, jednym z najważniejszych polityków, na trwałe wpisując się losy Rzeczypospolitej.

Spis treści:

Wstęp  /7

Zasady edycji źródeł  /11

Stanisław Potocki, zwany Rewerą  /13

Wykaz listów  /49

Listy Stanisława Potockiego "Rewery"  /57

1652  /57

1653  /66

1654  /97

1655  /124

1656  /152

1657  /155

1658  /159

1659  /171

1660  /185

1661  / 197

1662  /210

1663  /218

1664  /231

1665  /237

1666  /284

1667  /292

Bibliografia  /294

Indeks osób  /299

Indeks nazw geograficznych /304

Summary /308