Kulisy funkcjonowania Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów na emigracji w świetle Archiwum Senyka (1929 - 1934)

Autor: Robert Kołodziej

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 520

Okładka: twarda 

Format: 17,0 cm x 24,0 cm 

W okresie międzywojennym nacjonalizm stał się jednym z najpoważniejszych wyzwań dla porządku europejskiego. Po pierwszej wojnie światowej ziemie ukraińskie znalazły się w granicach kilku państw, a jednym ze skutków kształtowania się dróg ewolucji ukraińskiego ruchu narodowego było powstanie w 1929 roku Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN). Jej działalność, prowadzona na terenie II Rzeczypospolitej oraz zagranicą, miała na celu zjednoczenie ziem ukraińskich i uzyskanie niepodległości wszelkimi dostępnymi metodami. Szczególne znaczenie dla realizacji tego celu miały struktury emigracyjne OUN, odpowiadające za kontakty międzynarodowe i finansowanie.

Książka Magdaleny Gibiec Kulisy funkcjonowania Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów na emigracji w świetle Archiwum Senyka (1929–1934) to pierwsze tak szerokie opracowanie poświęcone działalności OUN poza granicami II RP, oparte na unikatowej korespondencji przechowywanej w archiwum Omelana Senyka, wysokiej rangi działacza OUN. Autorka rekonstruuje mechanizmy funkcjonowania organizacji, analizuje relacje wewnętrzne i międzynarodowe, portretuje czołowych działaczy oraz omawia konflikty między emigracją a środowiskami w kraju. Przedstawia również kulisy współpracy z sąsiadami II RP i podejmowane przez OUN próby lobbingu na Zachodzie.

Dzięki wnikliwej analizie materiałów źródłowych, krytycznej analizie listów i szeroko zakrojonej kwerendzie archiwalnej książka ukazuje nieznane dotąd oblicze ukraińskiego nacjonalizmu, prezentując OUN jako ruch złożony, dynamiczny i zależny od międzynarodowych uwarunkowań. To atrakcyjna propozycja nie tylko dla osób zajmujących się dziejami Europy Środkowo-Wschodniej, ale także dla wszystkich zainteresowanych funkcjonowaniem transnarodowych ruchów politycznych oraz rolą archiwaliów w rekonstruowaniu przeszłości.

 (opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp /7

Rozdział I. Kulisy odnalezienia Archiwum Senyka /29
1. Zabójstwo ministra Bronisława Pierackiego /29
2. Zdobycie Archiwum Senyka /47
3. Proces sądowy i ujawnienie Archiwum Senyka  /56
4. Współczesna wiedza na temat Archiwum Senyka  /62

Rozdzial II. Formowanie się ukraińskiego ruchu nacjonalistycznego /67
1. Geneza powstania UWO  /67
2. UWO w latach 1920–1929 /72
3. Narodziny OUN /86
4. Kwestia podporządkowania UWO Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów w latach 1929–1932 /97

Rozdział III. Portret czołowych działaczy OUN /105
1. Zbiorowa charakterystyka członków PUN  /105
2. Prowidnyk OUN — Jewhen Konowalec /109
3. „Najbliższy współpracownik” Konowalca — Omelan Senyk /114
4. Zastępca prowidnyka OUN — Mykoła Sciborski  /119
5. „Człowiek czynu” — Wołodymyr Martyniec  /123
6. Reprezentant poglądów konserwatywnych — Dmytro Andrijewski  /125
7. Przedstawiciel „młodych” — Jarosław Baranowski  /128
8. „Niemiec” w kręgach OUN — Riko Jaryj  /130
9. Rola „Naddnieprzańca” w strukturach OUN  /13

Rozdział IV. Działalność organizacyjna OUN na emigracji  /139
1. Spotkania pomiędzy członkami OUN. Konferencje praska i berlińska /139
2. Budżet i finansowanie /151
3. Sprawa sądowa Łeonida Kostariwa /163
4. Szkolenie wojskowe na emigracji  /173

Rozdział V. „Wróg mojego wroga jest moim przyjacielem”, czyli działalność OUN w państwach sąsiadujących z Drugą Rzecząpospolitą /181
1. Litwa — stabilny partner  /181
2. Gdańsk — bezpieczne schronienie /193
3. Niemcy — niepewny sojusznik /205
4. Czechosłowacja — centrum dowodzenia OUN  /219

Rozdział VI. OUN a świat Zachodu — Europa, Stany Zjednoczone i Kanada  /229
1. Francja — centrum emigracji ukraińskiej  /229
2. Belgia — Europejska Federacja Ukraińskich Organizacji na Obczyźnie /239
3. Szwajcaria — „okienko na Zachód” /243
4. Wielka Brytania — niewykorzystany sojusznik /252
5. Stany Zjednoczone i Kanada — pozorna niezależność /262

Rozdział VII. Działalność OUN w państwach Europy Środkowej i Europy Południowej /273
1. Włochy — potencjalny sojusznik /273
2. Austria — neutralny grunt /283
3. Bałkany — „klucz do Ukrainy sowieckiej” /287

Rozdział VIII. Relacje pomiędzy emigracją a „bazą” /305
1. Zarys relacji pomiędzy OUN na emigracji a „bazą” /305
2. Odpowiedzialność za sabotaże z 1930 roku 321/
3. Na marginesie zabójstwa Tadeusza Hołówki. Sprawa Emila Czechowskiego i Romana Baranowskiego /330
4. Odpowiedzialność za napad na pocztę w Gródku Jagiellońskim /339
5. Niewygodny współpracownik. Sprawa Iwana Gabrusewycza „Irtena” /346

Zakończenie /355
Wykaz najważniejszych szyfrów i przydomków /363
Wykaz skrótów /365
Bibliografia /369
Indeks osobowy /383
Indeks geograficzny /393