Księga eparcha

Redakcja naukowa: Kazimierz Ilski, Anna Kotłowska

Rok wydania: 2010

Liczba stron: 86

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,5 cm

Seria: Rhomaioi. Źródła do historii Bizancjum, zeszyt III

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron nieznacznie zabrudzone

Księga eparcha (czyli księga prefekta miasta), jest źródłem niezwykle ciekawym, spajającym zainteresowania badaczy zajmujących się różnymi dyscyplinami naukowymi. Przedstawia bowiem nie tylko materiał poznawczy prawa bizantyjskiego, ale też sposób działania administracji, funkcjonowania rynku pracy, zatrudnienia, a w szerszym kontekście po prostu życie codzienne mieszkańców Konstantynopola.

Księga wydana w 912 r., w ostatnich miesiącach (lub nawet tygodniach) panowania cesarza Leona VI, opracowana była w kancelarii cesarskiej na podstawie materiału przedstawionego przez bezpośrednio zainteresowane korporacje. Tekst dzieli się na 22 części, z których każda normuje struktury organizacyjne i zasady działań określonej dziedziny czy to usług, czy rzemiosła, czy handlu, czy też innego rodzaju działalności.

Księgę otwierają przepisy poświęcone notariuszom (aż 26 norm, najwięcej ze wszystkich korporacji) szczegółowo regulujące kto i pod jakimi warunkami może zostać notariuszem. Zapewne dzisiejsi prawnicy czy to starający się o dostęp do korporacji zawodowej czy już do niej należący uśmiechną się nie raz czytając choćby:

"Kto zostanie przyjęty, jest zobowiązany umieć na pamięć czterdzieści tytułów podręcznika prawa oraz znać sześćdziesiąt ksiąg, a także posiadać ogólne wykształcenie, aby nie popełniał błędów przy sporządzaniu dokumentów i nie potknął się przy formułowaniu tekstu. Zobowiązany jest też być w wieku najlepszym dla ujawnienia cech tak umysłu, jak i ciała. [...] Powinien zaś być wybierany w sposób następujący: po uzyskaniu opinii oraz sprawdzeniu powinien pokazać się prześwietnemu eparchowi w obecności zgromadzenia notariuszy i primmikeriosa, ubrany w efestridę; składają oni przysięgę na Boga i zdrowie cesarzy, że został wybrany na stanowisko nie ze względu na jego wdzięczność, protekcję, pokrewieństwo czy przyjaźń, lecz z powodu cnoty moralnej, wiedzy, rozsądku i ogólnych zdolności. Następnie, po złożeniu przysiąg, urzędnik mający właściwe kompetencje złożeniem pieczęci zatwierdza wybór w biurze eparcha: tak zostaje on włączony do zgromadzenia i wliczony pomiędzy notariuszy".

Szczegółowo regulowane są także zasady pracy m.in. jubilerów i bankierów, ale także i zawodów bardziej "przyziemnych", jak piekarzy, karczmarzy czy rzeźników. Co interesujące, księga ukazuje nam wiele ciekawostek z życia X-wiecznego Bizancjum, osobno rozróżniając np. sprzedawców ubrań i "sprzedawców przepasek" (w rozumieniu drobnej galanterii), czy też normując zasady działania sprzedawców perfum i sprzedawców mydła.

Tłumaczenie jest znakomite, szczególnie biorąc pod uwagę, że tekst jest bardzo trudny. Dodatkową rolę odgrywa bardzo szczegółowy komentarz, bez którego lektura byłaby praktycznie niemożliwa.

Spis treści: