Książ Wielkopolski. Miasto w dawnych pocztówkach i fotografiach

Autor: Krzysztof Budzyń

Rok wydania: 2011

Liczba stron: 190

Okładka: twarda

Format: 21,00 cm x 15,00 cm

Seria: Biblioteka "Śremskiego Notatnika Historycznego", poz. 2

Książ Wielkopolski - do 1934 roku Książ - leży we wschodniej części powiatu śremskiego, kilka kilometrów na południe od rzeki Warty. Okolica miasta od południa graniczy z doliną rzeki Obry. Miasto i gmina są pozbawione ważnych magistrali komunikacyjnych. Dominuje krajobraz rolniczy i leśny. Jezioro w Jarosławkach oraz doliny Warty i Obry gwarantują odpoczynek na łonie przyrody, nie tylko dla wędkarzy. Najstarszy zachowany zapis o Książu pochodzi z 1193 roku, w 1273 roku wymieniony został gród kasztelański, a w 1298 roku kościół parafialny. Nie zachował się do dzisiaj dokument lokacyjny i nie wiemy dokładnie, kiedy osada uzyskała prawa miejskie. Nastąpiło to zapewne w latach 1393-1398. Przez stulecia Książ był miastem prywatnym. W XVIII wieku okolice Książa stały się miejscem osadnictwa na prawie olenderskim. Powstało kilka nowych wsi: Kiełczynek, Konarzyce, Cogolewko, Świączynek, Włościejewice i Zakrzewice oraz odbudowano dawne osady: Charłub, Ługi, kadoszkowo i Sroczewo. Po kolonistach z terenów Niemiec, Pomorza i Śląska, sprowadzonych w celu zagospodarowania krzewiastych bagien, pozostały liczne cmentarze ewangelickie, dzisiaj już w bardzo złym stanie. Przez długie wieki Książ był miastem trzech kultur: polskiej, niemieckiej i żydowskiej. W 1793 roku liczył 577 mieszkańców (347 katolików, 8 kalwinów, 158 luteran i 64 żydów).

Dzieje miasta i regionu związane są od wieków z burzliwymi dziejami Wielkopolski. Pod Książem w okolicy Gogolewa w czasie insurekcji kościuszkowskiej, w grudniu 1794 roku, rozegrała się jedna z ostatnich potyczek partyzanckich w Wielkopolsce. 29 kwietnia 1848 roku polski obóz wojskowy w Książu uległ przeważającym siłom wojsk pruskich. Wielu powstańców poległo lub zmarło później z odniesionych ran, część zabudowy miasta spłonęła. Mieszkańcy też walczyli bohatersko w powstaniu wielkopolskim i wojnie bolszewickiej. Po rozpoczęciu II wojny światowej, 20 października 1939 roku, na rynku w Książu okupanci rozstrzelali najlepszych synów ziemi dolskiej i ksiąskiej.

Świadkami historii były kiedyś liczne wiatraki, prezentowane na fotografiach wykonanych w 1956 roku przez Eugeniusza Krygiera (1912-1992) z Poznania. Do dzisiaj pozostał tylko jeden wiatrak, przeniesiony w 2005 roku z Kołacina do Włościejewek i tam odbudowany. Życie wsi utrwalał na fotografiach gospodarz i wieloletni sołtys Konarzyc - Symforian Maćkowiak (1923-1985), a miasto Książ m.in. na pocztówkach Jan Cyplik (1886-1939) oraz na fotografiach Czesław Ludowicz (1910-1969) i Eugeniusz Linette (1927-1986).

Podobnie jak inne miasta Książ zmieniał się przez wieki, pokolenia odchodziły zostawiając po sobie ślad nie tylko w architekturze miasta czy wsi, ale i w krajobrazie przyrodniczym. Urok okolicy Książa, jej klimat i przyrodę, prezentują zatrzymane w czasie obrazy na fotografiach i pocztówkach.

Kolekcjonerom, współpracownikom i sponsorom bardzo serdecznie dziękuję!
 

Mam nadzieję, że prezentowany album przybliży piękno oraz nastrój miasta i okolicy Książa sprzed lat, przywoła wspomnienia, dostarczy wielu wzruszeń. Zatem przenieśmy się w minione czasy! Niech dawna pocztówka i fotografia przemówią do nas swoim urokiem...!
 

Krzysztof Budzyń Binkowo, luty 2011