Królestwo Polskie 1815 - 1916 - 1918. Szkice z ustroju państwa

W 1795 roku przestała istnieć Rzeczpospolita Obojga Narodów. Jej terytorium podzieliły między siebie ościenne mocarstwa: Rosja, Prusy i Austria. W XIX wieku państwo polskie odrodziło się dwukrotnie: w 1807 roku jako Księstwo Warszawskie, dzięki Napoleonowi Bonaparte, a w roku 1815 jako Królestwo Polskie, dzięki cesarzowi Rosji Aleksandrowi I. Królestwo to miało  być odrębnym organizmem, złączonym na wieki z Imperium Rosyjskim przede wszystkim osobą wspólnego monarchy. Posiadało swoje władze i administrację, odrębną armię. W wyniku klęski powstania listopadowego i styczniowego państwo to utraciło stopniowo swoją odrębność, stając się Priwislinskim Krajem. 

Wybuch I wojny światowej przywrócił nadzieję na restytucję państwowości polskiej. Walczące strony od początku wojny wydawały odezwy do Polaków, obiecując im własne państwo. 5 listopada 1916 roku cesarze Niemiec i Austro–Węgier zapowiedzieli w uroczystej proklamacji utworzenie nowego Królestwa Polskiego. Nie wnikając w pobudki mocarstw okupacyjnych, do których należała niewątpliwie realizacja planów urządzenia kontynentu na swoją modłę w postaci Mitteleuropy oraz dążenie do pozyskania polskiego rekruta do walki po swojej stronie, należy przyznać, że w wyniku aktu 5 listopada stopniowo powstawała polska władza i administracja. Rada Regencyjna, nie będąc początkowo władzą suwerenną, dokonywała stopniowej emancypacji spod kurateli władz okupacyjnych. Kres monarchicznej formie państwa polskiego przyniósł listopad 1918 roku, kiedy regenci przekazali oficjalnie władzę Józefowi Piłsudskiemu. 

Autor niniejszej publikacji zestawia Królestwo Polskie ustanowione w 1815 roku z organizmem tworzonym po akcie 5 listopada 1916 roku. Czy coś je łączyło? Czy Królestwo zapowiedziane przez Radę Regencyjną było kontynuacją Królestwa Kongresowego? Na te i inne pytania stara się odpowiedzieć Piotr Żywiecki, sięgając przede wszystkim do źródeł i opracowań „z epoki” — nie tylko polskich, ale również niemieckich i rosyjskich. 

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp  /7

Rozdział I. Królestwo Polskie w latach 1815-1832 /13

1. Konstytucja 1815 roku jako podstawa prawna ustroju Królestwa Polskiego  /13

Konstytucja o osbie samej. Hierarchia źródeł praw w konstytucji  /14

Treść konstytucji Królestwa Polskiego z 27 listopada 1815 r.  /17

Akty prawa niższego rzędu  /21

2. Unia rosyjsko-polska 1815: prawny charakter, miejsce w historii polskich związków państwowych  /28

3. Odrębny byt państwowy a polskojęzyczna prowincja. Królestwo Polskie a Wielkie Księstwo Poznańskie do 1830 r.  /43 

Rozdział II. Królestwo Polskie po 1832 roku  /59

1. Statut Organiczny z 1832 jako prawna podstawa ustroju państwa po 1832 roku  /59

Statut Organiczny 1832 o sobie samym. Hierarchia źródeł prawa w Statucie Organicznym  /60

Treść Statutu Organicznego z 1832 r.  /61

Akty prawa niższego rzędu  /63

2. Unia rosyjsko-polska: ewolucja od konstytucji 1815 r. do Statutu Organicznego z 1832 r.  /69

Charakter prawny związku Cesarstwa Rosyjskiego i Królestwa Polskiego  /70

Władza najwyższa - osoba monarchy  /75

Regencja Królestwa Polskiego  /79

Pozycja Namiestnika Królestwa Polskiego  /81

Rada Stanu oraz Rada Administracyjna /84

Reprezentacja narodowa /88

Siła zbrojna /92

Odrębność i unifikacja - wybrane aspekty  /94

3. Księstwo Polskie w Statucie Organicznym z 1832 r. a Wielkie Księstwo Poznańskie  /95

Rozdział III. Królestwo Polskie aktu 5 listopada 1916 roku  /105

1. Królestwo Polskie 1815-1916-1918. Problem ciągłości państwa  /105

2. Królestwo Polskie aktu 5 listopada 1916 r. jako byt państwowy  /116

Podmiotowość prawnopaństwowa Królestwa Polskiego po akcie 5 listopada  /117

Powstanie władzy najwyższej w Królestwie Polskim  /128

Proces emancypacyjny Rady Regencyjnej  /132

3. Królestwo Polskie aktu 5 listopada 1916 r. Zarys ustroju  /137

Zakończenie /155

Bibliografia /159

Indeks osób  /169