Kresy 1832-1864. Szkolnictwo na ziemiach litewskich i ruskich dawnej Rzeczypospolitej

Autor: Leszek Zasztowt

Rok wydania: 1997

Ilość stron: 456 + ilustracje

Oprawa: miękka

Format: 16,5 cm x 24,0 cm

Książka jest używana

Uwaga! przykurzone brzegi kartek

"W okresie międzypowstaniowym szkolnictwo rosyjskie na ziemiach litewskich i ruskich dawnej Rzeczypospolitej nadal korzystało z dorobku Wszechnicy Wileńskiej i podległych jej szkół. Dotyczyło to nie tylko kadry nauczycielskiej (zwłaszcza do r. 1840) wykorzystania istniejącej infrastruktury szkolnej, ale także stosowania szeregu rozwiązań w procesie nauczania, mimo zmiany języka wykładowego, programów i podręczników. Stopniowa eliminacja tych zaszłości, niejednokrotnie utożsamianych przez władze carskie z wpływami polskimi, prowadziła do zmiany charakteru szkół, które po 1832 r. - jedne wolniej, inne szybciej - utraciły całkowicie charakter polski, zachowując jedynie znaczący odsetek uczniów pochodzenia polskiego Zmniejszenie środków finansowych przeznaczonych dla szkół na ziemiach litewskich i ruskich po 1832 r., w połączeniu z rozwojem demograficznym, spowodowało również utratę uprzywilejowanej pierwszej pozycji, jaką tereny te zajmowały w dziedzinie oświaty w Cesarstwie Rosyjskim, stopniowy spadek poziomu edukacji oraz zmniejszenie dostępności szkół".

(fragment Wstępu)

Spis treści:

Wstęp  /7

I. Kresy w tradycji historycznej i kulturowej  /17

1. Pojęcie kresów  /21

2. Tradycja kresów  /25

3. Rzeczpospolita wielu narodów: idea Wielkiego Księstwa Litewskiego  /32

4. Idea kresów dziś  /37

II. Dziedzictwo Rzeczypospolitej: szkolnictwo polskie 1795-1832  /39

1. Lata 1795-1803  /40

2. Lata 1803-1832  /44

3. Uniwersytet Wileński  /46

4. Szkoły średnie i parafialne  /50

5. Liceum Krzemienieckie  /52

6. Programy  /53

7. Nauczyciele i uczniowie  /54

8. Reforma 1828 r. i likwidacja Wileńskiego Okręgu Naukowego w 1832 r.  /56

III. Elita władzy a społeczeństwo  /59

1. Ludność polska w Cesarstwie Rosyjskim  /60

2. Najwyższe instytucje władzy w Rosji a zarządzanie sprawami oświaty   /62

Cesarz  /63

Komitet Ministrów i jego przewodniczący  /63

Komitet Zachodni Guberni  /67

Ministrowie oświecenia publicznego  73

Zachodni Komitet  /79

3. Kuratorzy okręgów naukowych  /84

Białoruski Okręg Naukowy  /86

Wileński Okręg Naukowy  /88

Kijowski Okręg Naukowy  /91

IV. Spuścizna Uniwersytetu Wileńskiego - szkoły wyższe  /97

1. Tymczasowy Komitet Szkolny w Wilnie  /98

2. Akademia Medyko-Chirurgiczna  /107

Wykładowcy i personel pomocniczy  /110

Studenci i absolwenci  /115

3. Akademia Duchowna w Wilnie  /121

Profesorowie i personel pomocniczy  /123

Studenci i absolwenci  /128

4. Uniwersytet św. Włodzimierza w Kijowie  /128

Profesorowie i personel pomocniczy  /133

Studenci i absolwenci  /138

Konspiracje studenckie  /142

V. Pomiędzy społeczeństwem stanowym a koniecznością reform: szkolnictwo średnie  /149

1. Tabela rang i prawo do otrzymania najniższej rangi cywilnej  /152

2. Likwidacja szkół polskich i przekształcenia sieci szkolnej  /155

Gubernia wileńska i kowieńska (od 1842 r.)  /157

Gubernia grodzieńska i okręg białostocki (1807-1842)  /171

Gubernia mińska  /178

Gubernia mohylewska  /188

Gubernia witebska  /193

Gubernia wołyńska  /199

Gubernia podolska  212

Gubernia kijowska  /218

3. Uczniowie i szkoły  /225

4. Epilog dziejów szkół przy zgromadzeniach zakonnych i kongregacjach  /228

5. Podziały wyznaniowe w szkołach publicznych - nauczyciele i uczniowie  /235

6. Podziały stanowe w szkołach publicznych - nie wylegitymowana szlachta  /238

7. Podziały narodowościowe w szkołach publicznych - gubernia kowieńska  /247

VI. Życie codzienne szkoły - szkolnictwo średnie  /251

1. Siatki godzin lekcyjnych i programy nauczania  /251

Religia  /258

Przedmioty humanistyczne - język rosyjski i polski  /259

Historia i geografia  /261

Języki  /262

Nauki ścisłe  /263

2. Podręczniki, literatura uzupełniająca i biblioteki szkolne  /264

3. Rosyjska kadra nauczycielska: uposażenia nauczycieli, poziom nauczania  /268

4. Dyscyplina szkolna  /272

5. Bariery ekonomiczne: opłaty szkolne, realne koszty nauki, utrzymania i wyposażenia uczniów  /279

6. Finansowanie szkół - honorowi kuratorzy i nadzorcy szkół  /283

7. Infrastruktura szkoły - poziom ekonomiczny, zabudowania, komasacja i centralizacja szkół  /288

8. Reforma szkolnictwa z guberni zachodnich u schyłku lat pięćdziesiątych XIX w. - oczekiwania społeczne i ich realizacja  /292

9. Tajne organizacje młodzieżowe. Rok 1863 - sytuacja w szkołach  /298

VII. Szkolnictwo parafialne - nieudane próby modernizacji systemu oświaty  /311

1. Sytuacja finansowa szkół parafialnych w początkach lat trzydziestych XIX w.  /315

2. Szkoły systemu Lancastera  /324

3. Epilog dziejów katolickich szkół parafialnych  /326

4. Szkoły ministerstwa dóbr państwowych  /341

5. Szkolnictwo jako narzędzie polityki narodowościowej - pierwsze rosyjskie szkoły ludowe  /348

6. Programy nauczania  /357

7. Sytuacja po roku 1864

Zakończenie  /365

Wykaz skrótów  /367

Wykaz tablic  /369

Aneksy

Aneks I: Szkoły średnie w byłym Wielkim Księstwie Litewskim po upadku I Rzeczypospolitej  /373

Aneks II: Szkoły średnie na Ukrainie (wydziały wołyński i ukraiński) po upadku I Rzeczypospolitej  /375

Aneks III: Szkoły średnie w Wileńskim Okręgu Naukowym (1803-1832)  z zaznaczeniem daty ich likwidacji  /376

Aneks IV: Szkoły parafialne dawnego Wileńskiego Okręgu Naukowego (następnie Białoruski i Kijowski Okręg Naukowy oraz Wileński Okręg Naukowy) w latach 1828/29 - 1863/64    /380

Indeks nazwisk  /421

Indeks nazw geograficznych  /439