Kresowianie na Górnym Śląsku

Redakcja: Bogusław Tracz

Rok wydania: 2012

Liczba stron: 288

Okładka: twarda

Format: 17,5 cm x 25,00 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami

Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Katowicach i Muzeum w Gliwicach były organizatorami konferencji naukowej w październiku 2010 r. Do udziału zaproszono badaczy reprezentujących zarówno lokalne, jak i ponadlokalne ośrodki badawcze, muzea oraz osoby prywatne, na własną rękę podejmujące badania wątków kresowych na Górnym Śląsku.

Na publikację składa się trzynaście tekstów prezentujących różnorodne aspekty wysiedlenia Polaków z dawnych województw wschodnich II Rzeczpospolitej, ich przesiedlenia na Górny Śląsk i adaptacji w nowym otoczeniu. Czytelnik znajdzie w książce rozprawy poświęcone polityce władz sowieckich wobec Polaków, działalności Państwowego Urzędu Repatriacyjnego na Górnym Śląsku, zakresowi i przebiegowi akcji osadniczej w miastach i wsiach na Górnym Śląsku, wysiedleniu uczonych lwowskich i początkom Politechniki Śląskiej w Gliwicach, trudnemu i nie pozbawionemu problemów procesowi „wrastania” w nowym miejscu i pod wszelkimi względami odmiennej rzeczywiści, w tym także wielopłaszczyznowym konfliktom, jakie towarzyszyły zetknięciu się ludności miejscowej i przybyszów z Kresów w pierwszych latach po II wojnie światowej. W tomie znalazły się również artykuły dotyczące politycznego zaangażowaniu przybyszów z Kresów oraz wkładowi lwowskich harcerzy w budowę i działalność struktur powojennego harcerstwa na powojennym Górnym Śląsku. Publikację zamyka analiza obecności Kresów w górnośląskim systemie kulturowym w okresie powojennego półwiecza.

Trzynaście prezentowanych tekstów z pewnością nie wyczerpuje problematyki Kresowian, którzy po II wojnie światowej znaleźli się na Górnym Śląsku. Większość przedłożonych do druku artykułów mogłoby z powodzeniem stanowić podstawę do znacznie obszerniejszej rozprawy, niektóre są zaledwie przyczynkiem badawczym. Niestety, wątki kresowe były w powojennym badaniach na Górnym Śląsku w zasadzie nieobecne, a i dziś wydaje się, że są one traktowane po macoszemu. Wciąż brakuje naukowych analiz losów i postaw Kresowian w latach późniejszych. Zetknięcie się mieszkańców Kresów z Górnoślązakami, ich wzajemne relacje, odrębności i zbliżenia wciąż czekają na bardziej syntetyczne, całościowe opracowanie, w którym oprócz ustaleń historyków uwzględnione zostaną wyniki badań socjologów, antropologów kultury, literaturoznawców. Póki taka praca nie powstanie, teksty referatów przedstawionych na konferencji „Kresowianie na Górnym Śląsku”, które znalazły się w niniejszym tomie, będą stanowić cenną i pożyteczną lekturę, a być może również zachętę do dalszych badań.

Spis treści:

Wykaz skrótów  / 9 

Wstęp   /13 

Grzegorz Hryciuk. Polityka władz radzieckich w sprawie wysiedlenia ludności polskiejze Lwowa 1944-1946    /21 

Henryk Markowski. Państwowy Urząd Repatriacyjny i jego działalność na terenie województwa śląskiego w latach 1945-1951    /36 

Paweł Bojko. Opieka zdrowotna Wojewódzkiego Oddziału PUR w Katowicach nad przesiedleńcami z Kresów Wschodnich   /59 

Małgorzata Goc. Osiedlenia wiejskie ludności pochodzenia kresowego na Opolszczyźnie   /88

Bogusław Tracz. Osadnictwo Kresowian w miastach Górnego Śląska - na przykładzie Gliwic   /102

Wiesław J. Bąba. Ze Lwowa do Gliwic. Wysiedlenie uczonych Iwowskich 1945-1946   / 113

Bożena Kubit. Z Kresów na Śląsk. Przesiedlenie ludności polskiej z dawnych województw wschodnich II Rzeczypospolitej do Gliwic w świetle wspomnień     /145

Barbara Kubis. Niezwykle czasy zwykłych ludzi - przesiedleńcy z Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej na Górnym Śląsku    /156

Sebastian Rosenbaum. Konflikt czy koegzystencja? Kresowianie a ludność rodzima i niemieckana Górnym Śląsku w pierwszych latach powojennych   /170

Adriana Dawid. Kresowianie i autochtoni w opolskich strukturach Polskiego Stronnictwa Ludowego (1945-1949)    /185

Adam Dziuba. Opozycja, przystosowanie, bierność. Postawy polityczne ludności pochodzenia kresowego na Górnym Śląsku w latach 1945-1948    /198

Joanna Januszewska-Jurkiewicz. Harcerze Iwowscy na Górnym Śląsku po II wojnie światowej  /231

7Bernard Linek. Polityka niepamięci historycznej. Spuścizna Kresów Wschodnich w kulturze górnośląskiej okresu Polski Ludowej   /257

Indeks osób  / 272

Indeks miejscowości   /283