Kościół w świecie późnego antyku

Autorka: Ewa Wipszycka

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 384

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Wydanie II

Książka jest zbiorem znakomicie napisanych esejów, traktujących o Kościele w świecie późnego antyku. Profesor Wipszycka stara się pogodzić wykład wiedzy o najważniejszych wydarzeniach, postaciach, prądach doktrynalnych starożytnego Kościoła z pasjonującymi wywodami, odkrywającymi tajniki rozmaitych dyskusji, które od zawsze towarzyszyły chrześcijańskiej refleksji nad własną przeszłością. Odsłaniając kulisy badań historycznych, tłumacząc, o co i dlaczego spierają się uczeni, jakie padają w debatach argumenty, autorka pomaga czytelnikowi zrozumieć dzieje Kościoła, nieraz bardzo skomplikowane, których interpretacja wywołuje skrajne emocje dawnych i współczesnych historyków.

Spis treści:

Słowo wstępne  /9

Pasterze ludu Bożego  /14

Narodziny Kościoła biskupów -  Rola biskupa w chrześcijańskich społecznościach - Wybory biskupów - Sławne elekcje: Damazego i Ambrożego - Pochodzenie społeczne biskupów - Małżeństwo mistyczne biskupa z Kościołem - Prezbiterzy i diakoni - Niższy kler - Cechy specyficzne kleru antycznego -  Cursus honorum członków kleru - Kwestia małżeństw kleru - Relacje między Kościołami - Narodziny sieci metropolii - Korespondencja między Kościołami - Zgromadzenia biskupów - Symonia: trudności z definicją

Wielkie stolice kościelnego świata /50

Podział chrześcijańskiego świata na wschodni i zachodni - Struktury ponadmetropolitarne w imperium - Miejsce biskupa Rzymu w Kościele starożytnym: Honorowy prymat Rzymu - Pozycja biskupa Rzymu za czasów Konstantyna Wielkiego - Wzrost prestiżu biskupa Rzymu - Początek historii papiestwa - Aleksandria - Antiochia - Jerozolima - Konstantynopol: początki przyszłej świetności - Konstantynopol staje się Nowym Rzymem

Nawrócenia  /73

Przyczyny powolności chrystianizacji imperium - Liczba chrześcijan w połowie III w. - Drogi wiodące ku chrześcijaństwu -  Droga pogańskiego intelektualisty do Kościoła - Konflikty między małżonkami różnej wiary - Religia pogańska po przełomie konstantyńskim - Rola przemocy w chrystianizacji imperium - Nawrócenie kaukaskich Iberów -  Nawrócenie Etiopów - Dlaczego Kościół nie organizował misji? - Bariery kulturalne

Prześladowania /93

Chrześcijaństwo w oczach pogan - Chrześcijaństwo religią nową i zbrodniczą - Cesarz Trajan o taktyce represji - Prześladowania w III w. - Ilu chrześcijan zginęło w czasie prześladowań? - Kto padał ofiarą prześladowań? - Prześladowania Dioklecjana - Prześladowania Dioklecjana w Afryce - Piękne czasy Małego Pokoju - Ilu chrześcian upadło w czasie prześladowań - Taktyka przeciętnych chrześcijan w czasie prześladowań

Zwyczajna gmina, zwyczajny biskup w III wieku  /119

Chrześcijanin na ulicy i w łaźni - Wybór biskupa -  Porządek w czasie mszy -  Prześladowania z perspektywy autora Didaskalii  - Co chrześcijanin czytać powinien?

Cesarze a Kościół   /130

Interesujący temat - Podstawy religijne władzy cesarskiej w świecie pogańskim - Relacje między Konstantynem Wielkim a Kościołami - Konstantyn Wielki na Soborze Nicejskim - Spory między donatystami a katolikami - Konstantyn Wielki wobec arianizmu - Schizma melicjańska w Egipcie - Konstantyn Wielki i Atanazy - Quasi-biskupia natura władzy Konstantyna Wielkiego -  Konstancjusz: tyran prześladujący Kościół - Teodozjusz Wielki: odwołanie do siły  - Spalona synagoga i ukarane miasto - Co ma cesarz do Kościoła?

Kontrowersje doktrynalne na Wschodzie (1): arianizm  /169

Zaczyna się kontrowersja ariańska - Potrzeba teologicznej poprawności - Grecka filozofia jako źródło doktrynalnych kontrowersji - Cechy biblijnej egzegezy w starożytności - Prehistoria kontrowersji ariańskiej - Biblijne podstawy arianizmu - Bitwy na biblijne cytaty - Szermujące pustym dźwiękiem słów oszustwo - Zasięg arianizmu - Styl kontrowersji doktrynalnych w starożytności  - Jeśli nie szatan, to przynajmniej paskudny charakter - Terminologiczne meandry kontrowersji - Walki (w sensie dosłownym) między stronami - Falowanie opinii publicznej

Kontrowersje doktrynalne na Wschodzie (2): pierwsza faza sporów chrystologicznych  /194

Przedmiot sporów chrystologicznych - Tradycja antiocheńska, tradycja aleksandryjska - Theotokos czy anthropotokos? - Cyryl: jego charakter i wiara -  Głębokie przyczyny kontrowersji chrystologicznych - Sobór efeski: pierwsza faza - Potępienie Nestoriusza - Konflikt między Cyrylem a delegacją antiocheńską - "Niech cieszy się niebo i ziemia raduje" - Narodziny monofizytyzmu  - Rola Dioskorosa w Kościele połowy V w.  - "Rozbój" w Efezie (449 r.) -  Przebieg obrad - Dioskoros stosuje siłę

Kontrowersje doktrynalne na Wschodzie (3): sobór w Chalcedonie  /219

Apel do papieża Leona - Cesarz zwolennikiem "rozboju" efeskiego - Zmiana w sposobie prowadzenia dysput -  Zwołanie nowego soboru: Chalcedon (451 r.) -  Przebieg soboru chalcedońskiego - Proces Dioskorosa - Ocena zachowań biskupów w Efezie i Chalcedonie - Kanony soboru chalcedoñskiego - Skutki soboru chalcedoñskiego - Pyrrusowe zwycięstwo papieża

Małżeństwo i seks w kościelnej teorii i w praktyce  /243

Biskup zwykłych ludzi -  "Żonę pojmuje się nie dla rozkoszy, lecz dla rodzenia dzieci" - Trwanie pogaństwa - Walka z pijaństwem -  Moralność małżeńska wedle Bazylego z Cezarei - Cudzołóstwo czy nierząd? -  Trzydzieści lat pokuty za sodomię i homoseksualizm - Grzech bigamii  Ustawodawstwo cesarskie w sprawie rozwodów  - Rozwody w praktyce późnej starożytności - "Zdziczała" obyczajowość pogan - Czy poganie czasów cesarstwa rzymskiego byli szczególnie rozpustni? - Autorzy niemal chrześcijańscy: Plutarch i Musoniusz Rufus - Antyerotyczna agresja chrześcijan

Kościół a kobiety   /269

Listy korpusu Pawłowego o roli kobiet w Kościele - Apostoł Paweł wrogi kobietom? - Miejsce kobiet w społecznościach żydowskich i pogańskich czasów cesarstwa -  Reakcja kobiet na List do Galatów - Rola kobiet w grupach heterodoksyjnych - Czas wdów - Diakonisy - Kobiety wobec rozwoju ruchu monastycznego - Wielkie damy w życiu Kościoła - Wrażliwość kobiet na posłanie religii Chrystusowej

Cuda /287

Racjonaliści nic nie potrafią wyjaśnić - Chrześcijaństwo bez cudów? - Cuda w oczach starożytnych - Typologia cudów-  Cuda pogańskiego uzdrowiciela - Cuda karzące - Cuda jako znak woli Bożej  - Cuda: znaki Bożej mocy - Cuda i cudowności

Kult świętych /304

Próba definicji świętości - Początki kultu świętych -   Koœci cenniejsze od rzadkich gemm - Różnica między adoracją Boga a kultem męczenników - Kult świętych przejawem religijności ludowej? - Miejsce kultu świętych w Kościele katolickim naszych czasów  Początek badań nad kultem świętych -  Bollandyści  - Wojna między karmelitami a bollandystami - Niech żyje kult świętych!

Zamiast bibliografii  /323

Tablice chronologiczne  /344

Indeks osób, postaci biblijnych i mitologicznych  /368

Indeks nazw geograficznych i etnicznych  /379