Kościół katolicki w Marchii Granicznej w latach 1920 - 1945. Od delegatury biskupiej w Tucznie do prałatury pilskiej

Autor: Roland Prejs OFMCap

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 330

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Seria: Prace Wydziału Teologicznego

Praca niniejsza została podzielona na sześć rozdziałów. Pierwszy charakteryzuje terytorium, uwzględniając sytuację polityczną, szczególnie wytworzoną wskutek Powstania Wielkopolskiego i Traktatu Wersalskiego, następnie przynależność kościelną, od delegatury arcybiskupa gnieźnieńsko-poznańskiego, poprzez administrację apostolską, aż po prałaturę pilską, z uwzględnieniem dokonujących się przekształceń administracji kościelnej. Rozdział drugi został poświęcony sieci parafialnej, kościołom filialnym i stacjom duszpasterskim, wreszcie budownictwu sakralnemu i dekanatom. W szczególności wspomniano w nim o powstawaniu nowych parafii i budowie nowych kościołów. (…) W rozdziale trzecim jest mowa o rządcach tego Kościoła lokalnego oraz o wspomagających ich urzędach centralnych. W praktyce były to dwa urzędy: konsystorz (odpowiednik kurii biskupiej) i sąd prałatury. Oba miały obsadę personalną ograniczoną do niezbędnego minimum. W czwartym rozdziale poświęcono uwagę duchowieństwu i instytutom życia konsekrowanego. (…) Rozdział piąty jest zdecydowanie daleki od wyczerpania zagadnienia duszpasterstwa: porusza tylko niektóre jego przejawy, które można uznać za charakterystyczne dla tego Kościoła partykularnego. Są to w szczególności: zakres stosowania języka polskiego, rola sanktuariów maryjnych oraz działalność Caritas, wieloraka i aktywna. Kres prałatury nastapił w 1945 r. wskutek ofensywy Armii Czerwonej, która wymordowała pewną część duchowieństwa i wiernych, pewną część wywiozła w głąb Rosji, a pozostawiła po sobie ruiny i zgliszcza. Większość księży uciekła jeszcze przed nadejściem frontu, podobnie pewna część wiernych, nie wszyscy jednak zdążyli uciec, a niektórzy po prostu nie mieli dokąd się udać. Prałatura w praktyce przestała funkcjonować, tymczasem jeszcze w 1945 r. zaczęli przybywać na jej teren duchowni i wierni przesiedleni z dotychczasowych wschodnich ziem Polski. (…) Całość pracy została uzupełniona o aneks – zbiór biogramów księży pracujących w administracji apostolskiej, potem w prałaturze, zarówno inkardynowanych, jak i przynależnych do innych diecezji lub do zgromadzeń zakonnych.

(fragment Wstępu)

Spis treści:

Wykaz skrótów  /7

Wstęp  /11

Rozdział 1. Terytorium  /21

1. Sytuacja polityczna  /21

2. Przynależność kościelna  /31

3. Przekształcenia struktur kościelnych  /37

Rozdział 2. Struktury administracyjne  /55

1. Sieć parafialna  /55

2. Kościoły filialne i stacje mszalne  /65

3. Budownictwo sakralne i inne obiekty  /70

4. Dekanaty  /79

Rozdział 3. Rządcy i urzędy centralne /81

1. Administratorzy apostolscy i prałaci pilscy  /81

2. Kuria i sąd kościelny  /92

Rozdział 4. Duchowieństwo i instytutu życia konsekrowanego  /103

1. Duchowieństwo diecezjalne  /103

2. Kształcenie kleryków  /119

3. Zgromadzenia zakonne  /124

a) męskie  /124

b) żeńskie  /130

Rozdział 5. Duszpasterstwo, stowarzyszenia kościelne, szkolnictwo  /145

1. Sprawa języka  /145

2. Sanktuaria maryjne  /150

3. Caritas i stowarzyszenia kościelne  /154

4. Ośrodki edukacyjne i wychowawcze  /159

Rozdział 6. Kres istnienia  /167

1. Sytuacja frontowa i zmiany polityczne /167

2. Wyjazdy księży  /172

3. Przybysze  /176

Zakończenie  /187

Aneks. Słownik biograficzny kapłanów diecezjalnych i zakonnych pracujących w delegaturze arcybiskupiej - administratorzy apostolskiej - prałaturze pilskiej 19201-1945  /191

Bibliografia  /265

1. Źródła  /265

1. Archiwalia  /265

2. Źródła drukowane  /265

a) edycje dokumentów  /265

b) czasopisma i kalendarze /266

c) wspomnienia  /268

2. Opracowania  /269

Streszczenie  /283

Zusammenfassung  /291

Summary  /295

Spis tabel  /299

Indeks topograficzny  /301

Indeks osób /319

Ilustracje  /327