Kościół ewangelicki na Mazurach w XIX wieku (1817-1914)

Autor: Grzegorz Jasiński

Rok wydania: 2003

Liczba stron: 504

Okładka: miękka

Format: 16,7 cm x 23,5 cm

Seria: Rozprawy i Materiały

"Głównym celem pracy jest przedstawienie działalności Ewangelickiego Kościoła Unijnego na terenach mieszanych językowo, jakim były Mazury. Aczkolwiek Kościół ten łączył formalnie dwa najważniejsze nurty protestantyzmu: luteranizm i kalwinizm, jednak na Mazurach przedstawiciele wyznania reformowanego stanowili nieliczną grupę, dlatego badania objęły głównie mazurskich luteran. Niewielu mieszkańców tych ziem należało do mniejszych wspólnot chrześcijańskich (denominacji), wywodzących się z reformacji i do okresu I wojny światowej uchodzących wtęcz, z kościelnego punktu widzenia, za sekty, toteż w prezentowanej pracy uwzględniono jedynie stosunek do nich Kościoła ewangelickiego. Podobnie potraktowano występujące tam ruchy sekciarskie, zresztą niezwykle trudne do scharakteryzowania z powodu braku materiału źródłowego. Wyjątek uczyniono dla gromadkarstwa (ruch przebudzeniowy), stanowiącego - mimo rozlicznych i kontrowersji - istotny, acz kłopotliwy składnik Kościoła ewangelickiego."

(Ze Wstępu)

Spis treści: 

Wstęp /9

Rozdział I
Kościół ewangelicki na Mazurach w XIX wieku - kwestie ustrojowe i administracyjne. Organizacje kościelne /17

Ustrój Kościoła ewangelickiego we wschodnich prowincjach państwa pruskiego w XIX wieku /17
Kościół ewancelicki na Mazurach - superintendentury, parafie, stanowiska duszpasterskie, stosunki językowe, słudzy kościelni /26
Unia kościelna, agenda z 1822 roku oraz sytuacja Kościoła, ewangelicko-reformowanego /47
Organizacje kościelne /59

Misja wewnętrzna i zakłady opiekuńcze związane z Kościołem /60
Towarzystwa biblijne /80
Związki misyjne (misja zewnętrzna) /86
Związek Gustawa Adolfa /94
Inne towarzystwa i związki /105

Rozdział II
Duchowieństwo ewangelickie na Mazurach /117

Pochodzenie społeczne i terytorialne /117
Studia teologiczne. Seminarium polskie w Królewcu /123
Egzaminy i okres kandydacki /137
Obsada stanowisk /145
Praca duszpasterska /148

W ramach obowiązków służbowych /148
Duszpasterstwo więzienne, wojskowe i głuchoniemych /153

Inne kierunki działalności /164

Praca pozakościelna /164
Konferencje duchownych /173
Organizacje zawodowe /176
Służba wojskowa /177

Superintendenci /178
Kierunki teologiczne /182
Poglądy polityczne /189
Odznaczenia i wyróżnienia. Wykroczenia przeciwko regulaminowi kościelnemu i sprawy karne /194
Rodzina i dom pastorski /198
Uposażenie i położenie materialne. Emerytury, opieka nad rodzinami /203
Duchowni mazurscy w oczach współczesnych /223

Rozdział III
Mazurzy jako społeczność ewangelicka /229

Znajomość dogmatów wiary ludności niemieckiej /229
Obrzędy i zwyczaje religijne /243
Zabobony i "zwyczaje katolickie" /254
Polska i niemiecka społeczność w parafii. Problem sekularyzacji, nakazy wiary a obyczajowość /262
Mazurzy wobec swoich duchownych /272
Polski i niemiecki śpiew kościelny /276

Śpiewniki niemieckie /278
Kancjonał polski /280

Literatura religijna na Mazurach /287
Ruch wspólnotowy, wolne Kościoły i sekty /309

Gromadkarstwo /309
Inne ugrupowania wspólnotowe /332
Wolne Kościoły i sekty /335
Stosunek Kościoła do ruchów wspólnotowych i sekt /343

Kościelne organa wybieralne /350

Rady i przedstawicielstwa parafialne /350
Synody diecezjalne i udział reprezentantów z Mazur w synodach prowincjonalnych /358

Ewangelicy a katolicy na Mazurach /364

Rozdział IV
Kościoł ewangelicki wobec mazurskości /378

Kościół ewangelicki a polskojęzyczni wierni /378
Poczucie narodowe i nacjonalizm duchowieństwa. Poglądy na kwestię germanizacji ludności mazurskiej /395
Germanizacja przez Kościół /412
Kościół ewangelicki wobec katolicyzmu i problemu "zagrożenia polsko-katolickiego" /442

Zakończenie /448

Wykaz parafii ewangelickich na Mazurach w przededniu I wojny światowej /457

Wykaz skrótów /461

Bibliografia /463

Die evangelische Kirche Masurens im 19. Jahrhundert. Zusammenfassung /477

Indeks osób /487

Indeks geograficzny /498