Konstantynopol - Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyńskim

Redakcja: M.J. Leszka, T. Wolińska

Rok wydania: 2018

Liczba stron: 751

Okładka: miękka

Format: 12,5 cm x 20,00 cm

Uwaga! Tylna część okładki ma małe zagięcie

Autorzy w barwny i intrygujący sposób przedstawiają dzieje Konstantynopola - Nowego Rzymu - od IV do początku VII wieku. Wykorzystując własne badania i najnowsze ustalenia archeologów i historyków, rzetelnie prezentują najważniejsze wydarzenia polityczne, zagadnienia społeczne, obyczajowe, ustrojowe, gospodarcze, topograficzne, kulturowe i religijne, związane z miastem i jego mieszkańcami. Opisują m.in. strukturę społeczną Nowego Rzymu, system władzy, życie dworskie, znaczenie Kościoła, działania i charakterystykę fakcji cyrkowych, problemy aprowizacyjne oraz wpływ klimatu na losy miasta. Ukazują także liczne rozrywki, w tym popularne wyścigi rydwanów w hipodromie, oraz najważniejsze dzieła architektury ówczesnego Konstantynopola. Na szczególną uwagę zasługuje część poświęcona kuchni bizantyńskiej.

Książka została wzbogacona kolorowymi ilustracjami, pokazującymi opisane miejsca i budowle we współczesnym Stambule.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Przedmowa od Autorów /9

Rozdział 1. Powstanie Konstantynopola i jego dzieje od IV do początku VII w. (Paweł Filipczak, Małgorzata B. Leszka, Mirosław J. Leszka, Teresa Wolińska) /13

1.1. Miasto na siedmiu wzgórzach. Topografia i środowisko naturalne Konstantynopola w zarysie (Paweł Filipczak) /13

1.2. Byzantion (Mirosław J. Leszka, Teresa Wolińska) /23

1.3. Konstantyn Wielki i założenie Miasta (Małgorzata B. Leszka, Mirosław J. Leszka) /29

1.4. Ewolucja statusu Miasta. Idea Konstantynopola – Nowego Rzymu (Małgorzata B. Leszka, Mirosław J. Leszka) /38

Rozdział 2. Kształt urbanistyczny Miasta (Sławomir Bralewski, Mirosław J. Leszka, Kirił Marinow, Teresa Wolińska) /102

2.1. Uwagi wstępne (Mirosław J. Leszka) /102

2.2. Obiekty świeckie (Mirosław J. Leszka, Teresa Wolińska) /109

2.2.1. Wielki Pałac i rezydencje cesarskie (Mirosław J. Leszka) /109

2.2.2. Hipodrom. Łaźnie Zeuksipa. Bazylika. Senat (Teresa Wolińska) /119

2.3. Konstantynopolitańskie kościoły (Sławomir Bralewski) /132

2.4. Porty (Kirił Marinow)  /151

2.5. Umocnienia Konstantynopola (Kirił Marinow) /157

2.5.1. Pierwsze fortyfikacje miasta /157

2.5.2. Lądowe mury teodozjańskie /158

2.5.3. Mury morskie /173

2.5.4. Szersze tło koncepcji obronnej Konstantynopola /175

Rozdział 3. Mieszkańcy Konstantynopola (Andrzej Kompa, Teresa Wolińska) /178

3.1. Struktura społeczna (Andrzej Kompa)  /178

3.2. Kibice i nie tylko, czyli konstantynopolitańscy fakcjoniści (Teresa Wolińska) /226

Rozdział 4. Cesarz, dwór i poddani (Mirosław J. Leszka, Teresa Wolińska) /234

4.1. Droga do tronu i koronacja /234

4.2. Bizantyńska koncepcja władzy i jej symbole /240

4.3. Cesarz w kontaktach z poddanymi /247

4.3.1. Hipodrom w życiu politycznym Konstantynopola /247

4.3.2. Audiencje, procesje i triumfy /254

4.4. Cesarzowe /258

4.5. Dostojnicy dworscy i urzędnicy państwowi /266

Rozdział 5. Władze Konstantynopola (Paweł Filipczak) /270

5.1. Prokonsulowie /270

5.2. Prefekci /277

5.2.1. Struktura i kompetencje urzędu prefekta Konstantynopola /282

5.2.2. Prefekt annony Konstantynopola /288

5.2.3. Uprawnienia prefekta Konstantynopola w kwestii annony /290

5.2.4. Prefekt szefem policji, straży pożarnej oraz wymiaru sprawiedliwości /295

5.2.5. Siedziba prefekta /300

5.2.6. Prefekt wigilów  /301

5.2.7. Pretor ludowy  /303

5.2.8. Kwezytor /308

5.2.9. Władze i lud /313

5.2.10. Zarządzenie prefekta Juliana i niepokoje w roku 491 /315

5.2.11. Prefekci wobec buntów fakcji cyrkowych (ok. 498–501)  /319

5.2.12. Rola prefekta Platona w rozruchach na tle religijnym (512 r.)  /321

5.2.13. Bunt Nika (532 r.)  /324

5.2.14. Prefekci wobec niepokojów społecznych w drugiej połowie rządów Justyniana (ok. 547/548 565) /336

Rozdział 6. Kościół i jego wpływ na życie mieszkańców Konstantynopola (Małgorzata B. Leszka)  /350

Rozdział 7. Życie religijne mieszkańców Konstantynopola (Sławomir Bralewski) /401

7.1. Od pogańskiego Byzantion do chrześcijańskiego Konstantynopola /401

7.2. Wśród ortodoksów i heretyków  /406

7.3. Formy i miejsca kultu  /409 

7.3.1. Kult krzyża  /409

7.3.2. Kult męczenników – relikwie /418

7.3.3. Kult maryjny /425

7.4. Mnisi  /427

Rozdział 8. Aprowizacja miasta (Maciej Kokoszko, Teresa Wolińska) /433

8.1. Zaopatrzenie w wodę (Teresa Wolińska)  /433

8.1.1. Akwedukty  /433

8.1.2. Zbiorniki na wodę /446

8.1.3. Łaźnie /458

8.2. Zaopatrzenie Konstantynopola w żywność (Maciej Kokoszko, Teresa Wolińska) /462

Rozdział 9. Smaki Konstantynopola (Maciej Kokoszko)  /471

9.1. Jak odżywiać się zdrowo, czyli kilka uwag o bizantyńskiej dietetyce  /471

9.2. Bizantyńczyka chleb powszedni, czyli o zastosowaniu zbóż w konstantynopolitańskiej kuchni  /474

9.3. Rośliny strączkowe i ich rola w diecie Bizantyńczyków /485

9.4. Nabiał na konstantynopolitańskich stołach  /487

9.5. Wśród mięs i wyrobów wędliniarskich /491

9.6. Bogactwo ryb w mieście nad Bosforem  /505

9.7. W królestwie warzyw  /516

9.8. Różnorodność owoców  /529

9.9. Przyprawy rodzime i egzotyczne  /541

9.10. Napoje bogów i śmiertelników  /557

Rozdział 10. Edukacja w Konstantynopolu (Andrzej Kompa) /576

Rozdział 11. Rozrywki konstantynopolitańczyków (Teresa Wolińska)  /643

11.1. Teatr  /643

11.2. Tańce, muzyka, balet  /650

11.3. Święta /651

11.4. Rozrywki w konstantynopolitańskim hipodromie  /652

11.4.1. Wyścigi rydwanów  /652

11.4.2. Wyścigi biegaczy  /664

11.4.3. Występy sceniczne /665

11.4.4. Walki zwierząt i ze zwierzętami /666

11.4.5. Pokazy zwierząt i inne rozrywki /667

Mapy /671

Bibliografia  /674

Wykaz skrótów  /674

Źródła podstawowe /675

Opracowania (wybór) /685

Uproszczone zasady wymowy nazw greckich i tureckich /698

Indeks osób /699

Indeks nazw geograficznych i etnicznych /723

Indeks nazw konstantynopolitańskich /730

Spis map /743

Spis ilustracji /744