Koniec rosyjskiej Ameryki. Rozważania o przyczynach sprzedaży Alaski

Autor: Marek Budzisz

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 271

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 16,5 cm x 24,00 cm

Rosja carska nigdy dobrowolnie nie oddawała fragmentu swego terytorium. Jedyny wyjątek stanowi sprzedaż Alaski w 1867 roku – jedna z najciekawszych transakcji handlowych i politycznych w dziejach. W sto pięćdziesiąt lat po tych intrygujących wydarzeniach Marek Budzisz przedstawia ich wszechstronną analizę. Ukazuje decyzję Rosji jako element jej imperialnej polityki – ważne posunięcie w grze, która miała jej zapewnić korzyści zwłaszcza na Bałkanach i Dalekim Wschodzie. To każe spojrzeć na ten krok z innej perspektywy, niż zwykło się to czynić, gdy punktem odniesienia są przede wszystkim stosunki amerykańsko-sowieckie w XX wieku i obecne gospodarcze znaczenie Alaski. 

„Autor umiejętnie polemizuje z niektórymi opiniami zawartymi w literaturze przedmiotu i przekonująco formułuje własne sądy. Jest rzeczą pewną, że na tle ubogiej w danym przypadku polskiej historiografii jego praca jest unikalna i bardzo cenna, ale moim zdaniem mogłaby mieć także zagraniczny rezonans. Świadczy m.in. o gruntownej znajomości rosyjskich doktryn imperialnych i praktyk politycznych, co pozwoliło na przedstawienie kwestii sprzedaży Alaski w nowym oświetleniu i ujęciu”.

Prof. dr hab. Andrzej Szwarc

 „Na polskim gruncie naukowym jest to praca de facto pionierska, a już na pewno najdokładniejsza i najlepsza. Jestem przekonany o jej znaczeniu ponad krajowym, zwłaszcza, jeśli zostanie przełożona na angielski (lub rosyjski)”.

dr hab. Maciej Wojtyński

Spis treści:

Wstęp  /7

Rozdział 1. Futrzana "gorączka złota"   /19

Rozdział 2. Od ekspansji prywatnej do kontrolowanej przez państwo  /37 

Powstanie Kompanii Rosyjsko-Amerykańskiej  /37 

Pojawienie się konkurencji i przyspieszenie działań ekspansjonistycznych   /48 

Powstanie Tlinkitów   /50 

Współpraca z Bostończykami i dążenie do ich wyparcia   /54 

Morskie wyprawy dookoła świata i zmiana optyki biurokracji petersburskiej  /56 

Rosjanie na Hawajach  /67 

Zmiany w Kompani Rosyjsko-Amerykańskiej - ku dominacji państwa  /71

Rozdział 3. Zatrzymana próba rozszerzenia rosyjskiej ekspansji w Ameryce Północnej  /79 

Rosja próbuje rozwiązać kwestie bałkańskie  /82 

Konspiracja grecka i rosyjska dyplomacja  /83 

Sytuacja Hiszpanii i jej kolonii  /89 

John Quincy Adams i wizja imperium  /95

Rozdział 4. Stabilizacja w imię sojuszu z Wielką Brytanią  /107 

Orientacja brytyjska w rosyjskiej polityce zagranicznej w czasach Mikołaja I  /107 

Ocieplenie relacji rosyjsko-brytyjskich w Ameryce Północnej   /111 

Rosjanie ewakuują Kalifornię  /119 

Amerykański ekspansjonizm - szkoła myślenia  /122 

Wojna krymska i chęć pozyskania Stanów Zjednoczonych   /125 

Sytuacja rosyjskich kolonii amerykańskich w czasie wojny krymskiej  /129

Rozdział 5. Propozycje sprzedaży rosyjskich posiadłości w Ameryce – dojrzewanie  /138 

Program modernizacji rosyjskiej marynarki wojennej po wojnie krymskiej   /138 

Zwolennicy aktywnej polityki zagranicznej Rosji  /140 

Opór Gorczakowa wobec propozycji sprzedaży Alaski  /147 

Wybuch wojny secesyjnej i odłożenie planów sprzedaży Alaski   /153

Projekt połączenia telegraficznego Rosji z Ameryką i powrót do rozmów o sprzedaży rosyjskich posiadłości  /158

Wizyta rosyjskich eskadr w Stanach Zjednoczonych  /161

Rewizja Kostoliwcowa i Gołowina   /167

Rozdział 6. Rok 1866. Międzynarodowe i wewnętrzne konteksty podjęcia decyzji o sprzedaży Alaski  /173

Upadek Aleksandra J. Cuzy i konferencja w Paryżu  /174

Wojna koalicji prusko-włoskiej z Austrią i zmiana układu sił w Europie  /179

Powstanie na Krecie i powrót kwestii wschodniej   /184

Seward i próba normalizacji relacji amerykańsko-brytyjskich  /193

Sytuacja w Meksyku  /204

Rozdział 7. Sytuacja wewnętrzna w Rosji w 1866 roku i próba konsolidacji obozu władzy  /210

"Konstytucyjne" projekty wielkiego księcia Konstantego i próba powołania partii konserwatywno-liberalnej   /210

Spór na temat polityki gospodarczej   /217

Rosja w Azji Środkowej   /225

Propozycja wypowiedzenia traktatu paryskiego   /229

Rozdział 8. Transakcja  /232

Decyzja o sprzedaży   /232

Negocjacje i zawarcie traktatu  /249

Zakończenie  /253

Bibliografia  /257