Konfederacja warszawska. Trudne dzieje obywatelskiego kompromisu

W 2023 roku minęła 450. rocznica uchwalenia aktu konfederacji generalnej warszawskiej. Oryginał aktu znajduje się w Archiwum Głównym Akt Dawnych, a wierną kopię ma w swoich zbiorach Muzeum Historii Polski. Dokument ten powstał w czasie bezkrólewia po śmierci Zygmunta II Augusta. Postanowienia konfederacji, określanej mianem „złotej karty polskiej tolerancji”, pod wieloma względami wyprzedzały swoją epokę. Szczególnie doniosłe są zapisy gwarantujące jednostce wolność wyznania. Uchwała, osadzona w tradycji humanistycznej refleksji republikańskiej, jest świadectwem obywatelskiej kultury politycznej − zbiorowej odpowiedzialności za losy państwa w trudnym dla niego dziejowym momencie. Autorka przybliżyła okoliczności towarzyszące powstawaniu aktu i późniejszej walce o akceptację zawartych w nim idei, ukazała wyzwania, z którymi przyszło się mierzyć ówczesnej wspólnocie, i wysiłki podejmowane, by tym wyzwaniom sprostać w zmieniającym się kontekście społeczno-politycznym trzech kolejnych bezkrólewi.

(opis wydawcy) 

Spis treści:

Wprowadzenie  /9

U progu bezkrólewia. Bilans otwarcia /13

Zjazdy szlacheckie w pierwszych miesiącach bezkrólewia. Obywatelska mobilizacja  /29

Zjazd konwokacyjny 1573 roku. W imię spokoju  /45

Akt konfederacji generalnej i pierwsze reakcje /53

Spory wokół konfederacji warszawskiej i oczekiwania wobec sejmu elekcyjnego /61

Droga do kompromisu /69

Elekcja Henryka Walezego z kwestią wyznaniową w tle  /77

Sejm koronacyjny 1574 roku - kolejny etap dyskusji nad pryncypiami ustrojowymi  /83

Drugie interregium i dwukrólewie. Zmiana osi sporu w latach 1574-1576 /89

Konfederacja jako prawo /99

Sejmy w latach 1587-1588: nowe bezkrólewie, stary spór  /107

Zakończenie /123

Przypisy /129

Bibliografia  /137

Indeks /143

Wykaz ilustracji /147