Kalwaryjska rebelia. Z historii wybranych sanktuariów Pomorza Gdańskiego w okresie Polski Ludowej

Autor: Daniel Gucewicz

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 366

Oprawa: twarda

Format: 17 cm x 24 cm

Na Pomorzu Gdańskim od stuleci panowała głęboko zakorzeniona tradycja pielgrzymowania do miejsc świętych. Po II wojnie światowej nieuchronnie musiała się ona skonfrontować z systemem komunistycznym, dążącym do laicyzacji i ateizacji polskiego społeczeństwa, co oznaczało również walkę z publicznymi przejawami religijności.

Z punktu widzenia władz szczególnym zagrożeniem były doroczne odpusty przyciągające tysiące osób, organizowane w sanktuariach kaszubsko-pomorskich: w Świętym Wojciechu, Piasecznie, Sianowie, Swarzewie, Wejherowie, Wielu i Matemblewie. Zdaniem wrogów Kościoła duchowieństwo wykorzystywało owe uroczystości do buntowania wiernych przeciw nowemu porządkowi.

Książka przedstawia różne oficjalne inicjatywy i działania skierowane przeciwko owej „kościelnej rebelii”. Mimo dużego nakładu środków władze nie zdołały jednak trwale ograniczyć ruchu pątniczego ani zmniejszyć siły oddziaływania wspomnianych miejsc.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wprowadzenie /13

Nota edytorska /21

Rys historyczny  /23

Święty Wojciech  /23

Piaseczno  30

Sianowo  /36

Swarzewo  /41

Wejherowo  /47

Wiele  /56

Matemblewo  /61

Działania władz  /68

Polityka wyznaniowa  /68

Metody przeciwdziałania  /76

Nagłośnienie uroczystości  /87

Zgromadzenia publiczne /90

Tradycja a novum  /99

Bezpieczeństwo i porządek publiczny  /105

Rozmowy profikatyczno-ostrzegawcze  /112

"Wrogie kazania"  /116

Zmiany terminów odpustów /125

Przedstawiciele władzy na odpustach  /128

Samowole budowlane  /133

Nadzór i kontrola Służby Bezpieczeństwa  /135

Działania operacyjne wobec duchownych  /141

Podsumowanie  /168

Dokumenty  /171

Nr 1. 1949 maj 28, Wejherowo - Fragment sprawozdania miesięcznego PUBP w Wejherowie dla WUBP w Gdańsku dotyczący uroczystości Święta Pracy, święta NMP Królowej Polski i Wniebowstąpienia Pańskiego odbywających się w Wejherowie  /173

Nr 2. 1949 sierpień 24, Tczew - Uchwałą Egzekutywy KP PZPR w Tczewie dotycząca działań skierowanych przeciwko Kościołowi  /177

Nr 3. 1949 wrzesień 13, Gdańsk - Sprawozdanie instruktora KM PZPR w Gdańsku Zygmunta Burczka z wyjazdu grupy agitatorów partyjnych na odpust do Sianowa  /181

Nr 4. 1950 maj 19, Chojnice - Informacja Referatu Społeczno-Politycznego Starostwa Powiatowego w Chojnicach dla Wydziału Społeczno-Politycznego Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego w Bydgoszczy z odpustu w Wielu  /183

Nr 5. 1950 wrzesień 13, Gdańsk - Raport Wydziału V WUBP w Gdańsku dla Wydziału V Departamentu V MBP w sprawie przebiegu odpustów na terenie województwa gdańskiego  /184

Nr 6. 1953 maj 21, Inowrocław - Sprawozdanie RdsW PPRN w Inowrocławiu z przebiegu uroczystości odpustowch na Kalwarii Wielewskiej  /186

Nr 7. b.d., b.m. - Informacja RdsW PPRN w Wejherowie dotycząca franciszkanów i Kalwarii Wejherowskiej  /193

Nr 8. [1954], Gdańsk - Informacja o przebiegu odpustu Wniebowstąpienia Pańskiego na Kalwarii Wejherowskiej wraz z propozycjami dalszego przeciwdziałania uroczystościom kościelnym na terenie województwa gdańskiego  /195

Nr 9. 1955 wrzesień 12, Puck - Sprawozdanie RdsW PPRN w Pucku dla WdsW PWRN w Gdańsku z przebiegu odpustu w Swarzewie  /198

Nr 10. 1955 wrzesień 14 (?), Gdańsk - Notatka zastępcy kierownika WdsW PWRN w Gdańsku Edwarda Burdelaka dotycząca wrogiego wystąpienia wygłoszonego podczas odpustu w Piasecznie  /202

Nr 11. [1956], Wejherowo - Sprawozdanie RdsW PPRn w Wejherowie z przebiegu odpustu Trójcy Świętej na Kalwarii Wejherowskiej w dniach 26-27 maja 1956 r.  /204

Nr 12. 1958 wrzesień 15, Gdańsk - Informacja zastępcy komendanta wojewódzkiego MO ds. bezpieczeństwa w Gdańsku dla dyrektora Departamentu III MSW w Warszawie w sprawie odpustów odbytych na terenie województwa gdańskiego  /212

Nr 13. [1959 kwiecień 25], Gdańsk - Notatka z rozmowy przedstawicieli PWRN w Gdański z reprezentantami kurii biskupich w Gdańsku-Oliwie i Pelplinie  /215

Nr 14. 1960 czerwiec 11, Gdańsk - Notatka kierownika WdsW PWRN w Gdańsku Leona Piotrowskiego z rozmowy przeprowadzonej z  gwardianem franciszkanów z Wejherowa o. Idzim Pawłem Ticem  /220

Nr 15. 1961 kwiecień 24, Gdańsk - Meldunek specjalny komendanta miejskiego MO w Gdańsku dla komendanta wojewódzkiego MO w Gdańsku w sprawie wypadku podczas odpustu w Gdańsku-Świętym Wojciechu  /222

Nr 16. 1961 maj 29, Gdańsk - Notatka kierownika WdsW PWRN w Gdańsku Leona Piotrowskiego dotycząca pielgrzymek na terenie województwa gdańskiego oraz stanowiska wicedyrektora UdsW Jana Lecha w sprawie zakazania ruchu pątniczego  /225

Nr 17. 1961 sierpień 4, Gdańsk - Pismo WdsW PWRN w Gdańsku do przewodniczącego PPRN w Tczewie w sprawie przygotowań do odpustu w Piasecznie  /227

Nr 18. 1962 styczeń 23, Gdańsk - Wykaz miejsc odpustowych w wojewdztwie gdańskim wraz z ich charakterystyką przesłany z WdsW WPRN w Gdańsku do UdsW w Warszawie  /228

Nr 19. 1962 wrzesień 4, Puck - Decyzja WSW PPRN w Pucku w sprawie organizacji odpustu w Swarzewie  /231

Nr 20. 1963 luty 15, Gdańsk - Pismo administratora parafii św. Wojciecha w Gdańsku-Świętym Wojciechu ks. Jana Lalewicza do UdsW w Warszawie w sprawie przeszkód w organizacji odpustów  /233

Nr 21. 1963 sierpień 5, Gdańsk - Pismo WdsW PWRN w Gdańsku do UdsW w Warszawie dotyczące nagłośnienia uroczystości na Kalwarii Wejherowskiej  /235

Nr 22. 1963 sierpień 31, Piaseczno - Odwołanie administratoa parafii w Piasecznie ks. Ludwika Jurzaka do PWRN w Gdańsku od negatywnej decyzji WSW PPRN w Tczewie  /236

Nr 23. 1964 maj 2, Gdańsk - Informacja starszego inspektora WdsW PWRN w Gdańsku Jana Michnowicza dotycząca odpustu w Gdańsku-Świętym Wojciechu wraz ze streszczeniami kazań wygłoszonych przez ks. Stanisława Bogdanowicza, ks. Władysława Ciastonia SAC i o. Włodzimierza Edmunda Neterowicza OFMConv  /238

Nr 24. 1964 sierpień 27, Tczew - Decyzja WSW PPRN w Tczewie zakazująca odbycia procesji w trakcie uroczystości odpustowych w Piasecznie  /243

Nr 25. 1964 październik, Gdańsk - Notatka inspektora WdsW PWRN w Gdańsku Mariana Mamorskiego z rozmowy przeprowadzonej z proboszczem parafii w Swarzewie ks. Lucjanem Dambkiem  /245

Nr 26. [1964, Tczew] - Informacja z przebiegu odpustu w Piasecznie opracowana w WSW PPRN w Tczewie  /246

Nr 27. 1964 październik 29, Gdańsk - Analiza i ocena miejsc kultu religijnego i ośrodków ruchu pątniczego w województwie gdańskim opracowana w Wydziale IV SB KW MO w Gdańsku  /247

Nr 28. 1965 kwiecień 27, Tczew - Pismo WSW PPRN w Tczewie do parafii w Piasecznie zwracające podanie o zezwolenie na odbycie zgromadzeń publicznych  /258

Nr 29. 1965 maj 29, Bydgoszcz - Sprawozdanie WdsW PWRN w Bydgoszczy dla UdsW w Warszawie z przebiegu odpustu w Wielu  /259

Nr 30. 1965 sierpień 27, Tczew - Pismo WSW PPRN w Tczewie do WdsW PWRN w Gdańsku w sprawie nagłośnienia uroczystości odpustowych w Piasecznie /261

Nr 31. 1965 wrzesień 9, Gdańsk - Decyzja WSW PMRN w Gdańsku zakazująca odbycia procesji w trakcie wrześniowego odpustu w Świętym Wojciechu  /262

Nr 32. 1966 maj 28, Puck - Decyzja WSW PPRN w Pucku w sprawie pielgrzymki ze Swarzewa do Wejherowa  /264

Nr 33. 1966 lipiec 19, Gdańsk - Pismo USW PWRN w Gdańsku do Departamentu Społeczno-Administracyjnego MSW w Warszawie w sprawie tworzenia nowych miejsc odpustowych w Gdańsku  /266

Nr 34. 1966 sierpień 22, Kartuzy - Decyzja WSW PPRN w Kartuzach zakazująca odbycia procesji w trakcie uroczystości odpustowych w Sianowie  /269

Nr 35. 1966 sierpień 25, Gdańsk - Informacja opracowana przez zastępcę naczelnika Wydziału IV SB KW MO w Gdańsku mjr. Józefa Hejmanowskiego i instruktira Wydziału Administracyjnego KW PZPR w Gdańsku Ryszarda Zielińskiego dotycząca Matemblewa  /271

Nr 36. 1966 sierpień 29, Kartuzy - Doniesienie tajnego współpracownika ps. Majewski dotyczące przygotowań do uroczystości koronacji figury Matki Bożej w Sianowie  /274

Nr 37. 1966 sierpień 30, Gdańsk - Decyzja USW PWRN w Gdańsku zakazująca odbycia procesji w trakcie uroczystości odpustowych w Sianowie  /276

Nr 38. 1966 sierpień 31, Kartuzy - Notatka starszego oficera operacyjnego RSB KP MO w Kartuzach ppor. Zygmunta Kowalczewskiego dotycząca planowanej pielgrzymki z Przodkowa na uroczystości koronacyjne w Sianowie  /278

Nr 39. 1966 wrzesień 5, Kartuzy - Pismo WSW PPRN w Kartuzach do USW PWRN w Gdańsku w sprawie przebiegu uroczystości koronacyjnych w Sianowie  /279

Nr 40. 1966 wrzesień 12, Tczew - Informacja WSW PPRN w Tczewie dla WdsW PWRN w Gdańsku dotycząca odpustu w Piasecznie wraz ze streszczeniem kazania wygłoszonego przez o. Czesława Białka SJ  /281

Nr 41. 1966 październik 13, Gdańsk - Fragment protokołu posiedzenia Wojewódzkiego Zespołu ds. Kleru przy KW PZPR w Gdańsku poświęcony ocenie odpustów i pielgrzymek  /285

Nr 42. 1967 styczeń 7, Pelplin - Odwołanie Kurii Biskupiej Chełmińskiej do UdsW w Warszawie w sprawie administratora parafii w Piasecznie ks. Kazimierza Linkiewicza  /287

Nr 43. 1967 maj 8, Chojnice - Sprawozdanie funkcjonariusza MO ppor. Czesława Gwarnego z zabezpieczenia fizycznego odpustu w Wielu  /289

Nr 44. 1967 wrzesień 25, Gdańsk - Notatka Urszuli Nowak z WdsW PWRN w Gdańsku z rozmowy przeprowadzonej z franciszkanami z Wejherowa o. Ksawerym Edwardem Moczkiem i o. Hilarym Czesławem Saternusem  /291

Nr 45. 1968 maj 29, Kartuzy - Doniesienie tajnego współpracownika ps. Szybki, dotyczące pielgrzymki kartuskiej na odpust w Wejherowie  /293

Nr 46. 1968 lipiec 10, Gdańsk - Informacja WSW PMRN w Gdańsku dla USW PWRN w Gdańsku dotyczące przebiegu odpustu w Matemblewie  /297

Nr 47. 1968 wrzesień 28, Gdańsk - Informacja WdsW PWRN w Gdańsku dla UdsW w Warszawie w sprawie przebiegu odpustów na terenie województwa gdańskiego  /298

Nr 48. 1968 listopad 4, Gdańsk - Informacja USW PWRN w Gdańsku dotycząca pielgrzymek organizowanych na terenie województwa gdańskiego w latach 1967 i 1968  /303

Nr 49. 1970 kwiecień 28, Gdańsk - Informacja WSW PMRN w Gdańsku dotycząca przebiegu uroczystości odpustowych w Świętym Wojciechu z udziałem kard. Karola Wojtyły  /309

Nr. 50. 1970 maj 6, Wejherowo - Plan zabezpieczenia operacyjno-fizycznego uroczystości odpustowych w Wejherowie sporządzony w RSB KP MO w Wejherowie  /311

Nr 51. 1970 maj 10, Gdańsk - Meldunek Wydzziału IV KW MO w Gdańsku dla Departamentu IV MSW w Warszawie w sprawie uroczystości odpustowych w Wejherowie  /320

Nr 52. 1970 maj 22, [Bydgoszcz] - Pismo WdsW PWRN w Bydgoszczy do WdsW PWRN w Łodzi w sprawie kazania wygłoszonego na odpuście w Wielu przez ks. Edmunda Wirkusa SJ z Piotrkowa Trybunalskiego  /322

Nr 53. 1972 lipiec 29, Piaseczno - Pismo proboszcza piaseckiego ks. Kazimierza Myszkowskiego do Inspektoratu Ruchu Drogowego KP MO w Tczewie  /323

Nr 54. 1974 maj 26, Wejherowo - Meldunek Wydziału IV SB KW MO w Gdańsku dla naczelnika Wydziału IV Departamentu IV MSW w Warszawie w sprawie odpustu Wniebowstąpienia Pańskiego na Kalwarii Wejherowskiej z udziałem prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego  /324 

Nr 55. 1984 kwiecień 10, Gdańsk - Notatka dyrektora WdsW UW w Gdańsku Edwarda Pobłockiego z rozmowy przeprowadzonej z wikariuszem generalnym diecezji chełmińskiej ks. inf. Romanem Górskim  /328

Nr 56. 1985 lipiec 6, Piaseczno - Odwołanie proboszcza parafii Piaseczno ks. Kazimierza Myszkowskiego do dyrektora WSSA UW w Gdańsku od decyzji naczelnika Urzędu Miasta i Gminy w Gniewie dotyczącej uroczystości odpustowych w lipcu 1985 r.  /331

Wykaz tabel  /335

Wykaz skrótów  /337

Bibliografia  /341

Indeks osób  /355

Indek miejscowości  /363