Japonia ery Showa (1926-1989), Kultura i realia społeczne

Redakcja naukowa: Katarzyna Starecka

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 259

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 23,00 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zabrudzeniami

Teksty składające się na niniejsze opracowanie, powstały w dużej części na bazie referatów, wygłoszonych podczas konferencji „Kultura i realia społeczne okresu Shōwa (1926–1989)”, zorganizowanej przez Katedrę Japonistyki Wydziału Orientalistycznego w październiku 2016 roku w ramach X Dni Japonii na Uniwersytecie Warszawskim.
Tekst autorstwa Ewy Pałasz-Rutkowskiej dostarcza wiedzy na temat wczesnych lat życia Hirohito i warunków, które kształtowały charakter przyszłego władcy − zagadnień rzadko dotychczas poruszanych przez badaczy. Jednym z podstawowych materiałów źródłowych są przy tym „Kroniki cesarza Shōwa” (Shōwa tennō no jitsuroku), opracowane przez Urząd Domu Cesarskiego (Kunaichō) i opublikowane w latach 2015–2019. Twórczość poetycką Hirohito (wiersze tanka), a więc także mniej znaną odsłonę zainteresowań i aktywności cesarza, przedstawia natomiast Anna Zalewska. Dalsze rozdziały książki dotyczą społecznego odbioru klasycznych form teatralnych na przestrzeni zróżnicowanych okresów historycznych. Jadwiga Rodowicz-Czechowska prowadzi rozważania dotyczące roli teatru nō w procesie samoidentyfikacji kulturowej Japończyków, jak również jego ponadczasowości, natomiast Iga Rutkowska wyjaśnia m.in., w jakich okolicznościach doszło do uznania kabuki za teatr klasyczny.

Uwarunkowania społeczne okresu Shōwa przybliża w oparciu o dzieła literackie Mikołaj Melanowicz. Przywołuje on postać Tanizakiego Jun’ichirō (1886–1965) i dwa z jego utworów − Sasameyuki (Drobny śnieg, 1943–1948), opisujący życie rodziny mieszczańskiej na przełomie lat 30. i 40. XX wieku, oraz dziennik Sokai nikki (Dni ewakuacji), zawierający refleksje na temat wpływu wojny na życie codzienne Japończyków w latach 1944–1945. Zwraca przy tym uwagę, że skupienie się pisarza na kwestiach codziennych było jednocześnie wyrazem jego dystansowania się do propagandy wojennej i stanowiło formę ucieczki od nacjonalistycznej histerii. Czasy wojny na Pacyfiku po lata 60. analizuje, tym razem w kontekście zagadnień związanych z innością kulturową i etniczną, Monika Brygoła. Na podstawie powieści Endō Shūsaku (1923–1996), Ōe Kenzaburō (ur. 1935) oraz Hideo Levy’ego (ur. 1950) autorka kreśli sposób postrzegania przez ówczesnych Japończyków cudzoziemców z Zachodu.
Kolejne teksty dotyczą powojennej kultury masowej. Iwona Kordzińska-Nawrocka prezentuje sylwetkę i dorobek artystyczny jednej z najpopularniejszych piosenkarek tego okresu, Misory Hibari (1937–1989). W rozdziale Shōwa do konsumpcji.

Lukrowana wersja XX-wiecznej Japonii, autorstwa Katarzyny Ćwiertki, odnajdziemy natomiast opis przemian w kulturze żywieniowej, jak również spostrzeżenia na temat znaczenia niektórych produktów (tzw. longsellerów) w podtrzymywaniu poczucia ciągłości tej epoki. W przededniu igrzysk olimpijskich w Tokio (zaplanowanych na rok 2020), na szczególną uwagę zasługuje artykuł Iwony Merklejn, poświęcony letniej olimpiadzie, która odbyła się w tym samym miejscu w 1964 roku, a więc apogeum okresu spektakularnego wzrostu gospodarczego. Wydarzenie to odsunęło wówczas w dużym stopniu w cień pamięć o tragedii wojny, odwracając także uwagę od bieżących problemów społecznych. Kształtowaniu pamięci o erze Shōwa, kontrowersjom związanym z obchodami rocznicowymi oraz ekspozycjami muzealnymi, jak również analizie przyczyn i mechanizmów swoistej nostalgii za minioną epoką poświęcony jest także końcowy rozdział prezentowanego tomu.

Spis treści:

Uwagi redakcyjne   /7

Katarzyna Starecka. Era wojny i pokoju – wprowadzenie   /8

Ewa Pałasz-Rutkowska. Hirohito. Wychowanie i edukacja przyszłego cesarza   / 43

Anna Zalewska. Poezja tanka cesarza Shōwa – portret człowieka i odbicie epoki    /68

Jadwiga Rodowicz-Czechowska. Nō jako „tradycja” i „klasyka” państwa narodowego oraz światowe dziedzictwo    /84

Iga Rutkowska.  Kabuki okresu Shōwa – od teatru współczesnego do klasycznego   /103

Mikołaj Mielanowicz. Codzienność w czasie wojny w erze Shōwa według Sasameyuki (Drobny śnieg) i Sokai nikki (Dni ewakuacji) Tanizakiego Jun’ichirō   /112

Monika Brygoła.  Wizerunek cudzoziemca z Zachodu oraz problematyka kulturowo-etnicznej inności w Japonii lat 1940–1960 w świetle wybranych dzieł literackich    /137

Iwona Kordzińska-Nawrocka. Misora Hibari (1937–1989) – ikona kultury powojennej Japonii   /165

Katarzyna J. Ćwiertka. Shōwa do konsumpcji. Lukrowana wersja XX-wiecznej Japonii   /188

Iwona Marklejn. Olimpiada w Tokio jako symbol japońskiego sukcesu ery Shōwa. Historia, media, pamięć narodowa     /202

Katarzyna Starecka. Upamiętnianie ery Shōwa    /218

Summaries    /248

Noty o autorach     /254