Japonia 1937-1945. Wojna Armii Cesarza

Autor: Jean-Louis Margolin

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 532

Okładka: miękka

Format: 15,5 cm x 23,5 cm

W powszechnej świadomości na Zachodzie Japończycy – z racji Hiroshimy – uchodzą za ofiary II wojny światowej. Przerażające skutki zrzucenia bomby atomowej przesłoniły to, co w Azji Południowo-Wschodniej działo się wcześniej, dlatego zbrodnie japońskiej armii podczas inwazji w latach 1937-1945 nie były dotąd obiektem pogłębionych i całościowych badań.

Jean-Louis Margolin opisuje nie tyle same działania wojenne, stanowią one raczej tło opisu ile codzienne praktyki Cesarskiej Armii Japońskiej, jej stosunek do ludności cywilnej i jeńców wojennych: Azjatów, Europejczyków i Amerykanów oraz charakter represji, jakie spadły na podbite narody. Rekonstruuje genezę i przedstawia mechanizm wydarzeń, które trwały osiem lat i dotknęły 400 milionów ludzi. Zastanawia się, jak możliwe były masowe mordy jeńców wojennych (przede wszystkim w Nankinie), powstanie sieci obozów przymusowej pracy w nieludzkich warunkach, potworne gwałty i wymuszanie prostytucji, okrutne eksperymenty medyczne? Opisuje tradycje i mentalność japońskich wojskowych, pokazuje, skąd wzięli się kamikaze i jak budowano most na rzece Kwai.

 
Wyjaśnienia szuka w pozycji i znaczeniu cesarskiej armii, opanowanej przez skrajny nacjonalizm, która następnie podporządkowała sobie całe państwo i zdołała narzucić mu własną wizję dziejowej misji Japonii.W okresie dominacji Japończyków tkwi źródło wielu konfliktów nękających do dziś kraje regionu. Dla zrozumienia istoty tych konfliktów, ale też dla pełnego zrozumienia istoty totalitaryzmu i zbrodni wojennych, refleksja nad wojną w Azji i na Pacyfiku ma ogromne znaczenie.

Jean-Louis Margolin wykłada historię na Université de Provence i jest wicedyrektorem Instytutu Badań nad Azją Południowo-Wschodnią (Instytut pour la Recherche sur le Sud-Est Asiatique – IRSEA – CNRS). Jest uznanym specjalistą w dziedzinie historii dwudziestowiecznej Azji i autorem licznych książek z tej dziedziny. Jest też współautorem znanej polskiemu czytelnikowi głośnej pracy "Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania".

Spis treści

Przedmowa  /11 

Wstęp  /15 

Wielka i straszna wojna  /15 

Niedostatek pamięci, nadmiar pamięci  /17 

Na wojnie z ludnością cywilną  /19 

Wojna i przemoc: nowa odsłona  /21 

Zasadnicza kwestia japońskiej historiografii  /23 

Wystarczające źródła?  /27 

Okrucieństwa z perspektywy ówczesnej i współczesnej  /30 

ROZDZIAŁ 1. Brewiarz nienawiści  /31 

Tradycja przemocy?  /31 

Czasy współczesne: narastająca przemoc  /36 

Meiji, państwo wojny?  /41 

Uzbrajanie ducha  /46

Fabryka żołnierzyków  /50

Kościoły na pomoc mieczowi  /53

Przypadek Inoue albo dwuznaczności ekstremizmu  /56

Twierdza wojskowa, donżon japonizmu  /60

Armia szkołą zbrodni?  /64

Bodźce psychologiczne i socjologiczne  /67

ROZDZIAŁ 2. Zbrodnia przeciwko pokojowi  /71

Okcydentalizm i panazjatyzm  /74

Dziecięce lata imperializmu  /76

1914–1918: wojna – droga do potęgi  /80

Tak dla hegemonizmu, różnice zdań na temat metod  /83\

Długa droga ku katastrofie  /87

Między Moskwą a Waszyngtonem   /90

Wojna jako sposób na wojnę  /93

ROZDZIAŁ 3. Cesarski faszyzm?  /99

1. Armia, Cesarz, ugoda  /100

Wykorzenianie demokracji  /100

Wojskowa dyktatura?  /103

Siła konsensu  /106

Cesarska świetność, koniec historii?  /110

2. Japońska droga do faszyzmu  /112

Utrzymanie swoistego pluralizmu  /112

Policja myśli i jej sukcesy   /115

Wpływowi faszyści pożarci przez system  /118

Propaganda wewnętrzna: między tradycjonalizmem a faszyzmem   /121

Propaganda dla zagranicy: wyzwolenie Azji  /124

Ponowne zdefiniowanie pojęcia faszyzmu  /126

3. Nadludzki wysiłek  /127

Mobilizacja polityczna  /128

Mobilizacja gospodarcza: na rozdrożu (1932–1937)   /130

Mobilizacja gospodarcza: sukcesy i ograniczenia gospodarki wojennej (1938–1945)  /133

Kolonie podczas wojny: dwuznaczna integracja  /137

ROZDZIAŁ 4. Przemoc okresu wojny  /145

Wojna totalna  /146

Zwyciężyć albo zginąć   /151

Poświęcenie i jego granice  /155

Piekło na ziemi  /159

Zasada „kamikaze”  /162Bezlitosne wojny  /169

Strach i demonizacja preciwnika  /176

Rasizm i przemoc  /180

ROZDZIAŁ 5. Nankin – paroksyzm czy próba generalna?  /185

1. Zwiastuny tragedii  /189

Atak na stolicę  /189

Międzynarodowy Komitet i Strefa Bezpieczeństwa  /193

2. Masakry jeńców wojennych  /196

Od kapitulacji do eksterminacji  /197

Masakra na rozkaz  /199

Wątpliwości przy obliczeniach  /200

3. Zastraszanie ludności cywilnej  /205

Zaskoczenie i groza  /206

W poszukiwaniu młodych mężczyzn   /208

Polowanie na kobiety  /211

Szkody uboczne  /214

Kradzieże i podpalenia   /215

4. Kontrowersje związane z liczbami  /217

Nierówno traktowani cywile  /217

Zmienić skalę?  /221

5. Znaczenie Nankinu  /223

Ani złamanie dyscypliny, ani ludobójcza rzeź  /224

Strategia i plądrowanie  /230

Proces: ustalanie odpowiedzialności  /231

ROZDZIAŁ 6. Długa smuga krwi  /235

Licencja na zabijanie  /237

Wielkie cmentarzyska Chin   /239

Od oczyszczenia Singapuru po splądrowanie Manili  /243

Przymusowa wędrówka ludów  /252

Represje bez granic  /254

Na wojnie przeciw cywilom  /258

Konflikty etniczne – puszka Pandory  /265

Kempeitai i system penitencjarny  /267

Zdemoralizowani lekarze  /271

Japończycy jako ofiary  /279

ROZDZIAŁ 7. Męczeństwo jeńców wojennych  /285

Przemoc i kłamstwa  /286

Niebezpieczeństwa kapitulacji  /289

Marsze śmierci  /292

Życie w obozach  /297

Głód i kradzieże  /301

Świat brutalności  /304

Piekło transportu  /307

Żołnierze-niewolnicy   /311

ROZDZIAŁ 8. Internowani cywile – biada pokonanym  /321

Sporadyczne rzezie   /323

Różnorodność sytuacji  /327

Karny archipelag  /332

Zachowanie strażników  /337

Nierówne szanse na przeżycie  /339

Los Żydów: szczególny przypadek?  /343

ROZDZIAŁ 9. Wielka Wschodnioazjatycka Strefa Wspólnego Dobrobytu – skrajny wyzysk i neoniewolnictwo  /351

Nowy międzynarodowy podział pracy?  /353

Różne formy grabieży i przywłaszczeń  /358

Niewolnicze armie  /364

Praca przymusowa w Japonii  /373

Od destabilizacji gospodarczej do całkowitego upadku  /376

Prostytucja dla wojska – pocieszycielki  /380

ROZDZIAŁ 10. Zniewolenie na co dzień  /395

Samowola okupanta  /395

Przeprogramowywanie społeczeństwa  /397

Porządek i zbrodnia  /400

Zatruwanie kontynentalnych Chin  /402

ROZDZIAŁ 11. Meandry japońskiej pamięci  /411

Załamanie się militaryzmu  /412

Proces  /416

Czystka połowiczna i szybko poniechana  /425

Szczera skrucha?  /428

Muzea i miejsca pamięci  /436

Rozgrywka przy pomocy szkolnych podręczników  /442

ROZDZIAŁ 12. Partnerzy, przeciwnicy, ofiary: sprzeczności pamięci  /451

1. Koreańczycy: ofiary, ale w jakim stopniu?  /454

2. Chiny: między cierpieniem a heroizacją  /462

3. Tajwan: dwie pamięci  /470

4. Azja Południowo-Wschodnia: pokusa milczenia  /474

Filipiny  /475

Indonezja  /476

Malezja i Singapur  /478

5. Świat anglosaski i Holandia: od nienawiści do zapomnienia?  /483

Zakończenie  /489

Mapy  /499

Kalendarium  /503

Słownik terminów japońskich  /507

Bibliografia  /509

Indeks osobowy /518

Indeks nazw geograficznych /524