Janusz II Książę mazowiecki. Pretendent do tronu polskiego (1455-16 lutego 1495)

Autor: Janusz Grabowski

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 579

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Janusz II (1455–1495) był jednym z najwybitniejszych Piastów mazowieckich w XV wieku. O popularności i prestiżu, jakim cieszył się nie tylko na Mazowszu, świadczy fakt, że po śmierci króla Kazimierza Jagiellończyka (1492), prymas Zbigniew Oleśnicki widział w nim dobrego kandydata do tronu polskiego. Książę w okresie samodzielnych rządów (1471–1495) powiększył ponad dwukrotnie obszar swojej dzielnicy. Był politykiem rozsądnym, dlatego pomimo niechęci do Jagiellonów po inkorporacji części Mazowsza do Korony, starał się utrzymywać poprawne stosunki z królem polskim. Janusz II zabiegał również o dobre relacje z zakonem krzyżackim w Prusach. Książę, będąc dobrym gospodarzem, stworzył sprawnie działający aparat administracyjny i skarbowy. Doskonale wiedział, że system skarbowy stanowi najistotniejszy z elementów kształtujących państwo i przesądzających o możliwości sprawnego funkcjonowania władzy książęcej. Piast ten przywiązywał olbrzymią wagę do swojego wyglądu, dobierał stroje i klejnoty. Inwentarz skarbca i zachowane rachunki dworu wskazują na potrzebę okazywania prestiżu wobec książęcego otoczenia, przyjezdnych i stykających się z nim osób.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wykaz skrótów   /11

Wprowadzenie  /15  

1. Stan badań  /15

2. Podstawa źródłowa   /20

3. Cele, zakres i metody pracy  /25

Rozdział I. Mazowieckie dziedzictwo Janusza II  /29

1. Rządy Janusza I  /29

2. Rządy Bolesława IV   /47

Rozdział II. Genealogia i dom rodzinny Janusza II   /68

Rozdział III. Pod opieką babki i matki   /91

Rozdział IV. Rozwój terytorialny władztwa Janusza II  /106

1. Księstwo Janusza II (1471-1495)   /106

2. Losy księstwa Janusza po 16 lutego 1495 r.   /118

Rozdział V. Intytulacja i sfragistyka  /121

1. Intytulacja  /121

2. Sfragistyka   /127

Rozdział VI. Władca, fundator, gospodarz   /131

1. Objazdy księstwa  /131

2. Polityka wobec miast i mieszczaństwa  /139

3. Stosunki z Kościołem  /158

4. W kręgu kultury   /166

Rozdział VII. Polityka zewnętrzna Janusza II  /176

1. Stosunki z Jagiellonami i Królestwem Polskim   /176

2. Stosunki z zakonem krzyżackim  /192

Rozdział VIII. Kandydatura Janusza II do tronu polskiego   /204

Rozdział IX. Kancelaria Janusza II. Personel  /222

1. Kierownictwo kancelarii   /224

2. Pisarze  /238

Rozdział X. Dwór Janusza II   /255

1. Stan badań  /255

2. Organizacja dworu   /258

a. Marszałkowie   /361

b. Dworzanie  /265

c. Pokojowcy  /282

d. Służba kuchenna  /289

e. Służba stajenna  /292

f. Muzycy  /297

g. Medycy   /303

h. Pozostała służba  /305

Rozdział XI. Skarbowość księcia Janusza II  /311

1. Organizacja skarbowości   /311

2. Dochody i wydatki skarbu książęcego  /323

a. Dochody  /323

b. Pożyczki   /351

c. Wydatki skarbca książęcego  /355

Żywność   /356

Napoje  /361

Sukno i garderoba  /363

Klejnoty   /371

Uzbrojenie   /373

Wydatki na konie  /376

Pozostałe wydatki  /377

Rozdział XII. Współpracownicy Janusza II  /379

1. Urzędnicy ziemscy  /379

2. Współpracownicy w zakresie administracji  /389

a. Pisarze ziemscy   /389

b. Starostowie   /391

Zakończenie  /399

Próba portretu władcy  /399

Aneksy  /409

Aneks 1. Urzędnicy ziemscy  /411

Aneks 2. Obsada starostw  /425

Aneks 3. Itinerarium Janusza II z lat 1471-1495  /434

Bibliografia  /497

Spis ilustracji i tablic genealogicznych  /537

Indeks osób i nazw geograficznych  /541

Summary  /577