Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu

Autor: Marcin Rębkowski

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 228

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Uwaga - okładka z lekkimi zatarciami

Księstwo zachodniopomorskie, powstałe stosunkowo późno w strefie aktywnych wpływów politycznych Niemiec, Danii i Polski, z trudem utrzymywało swoją suwerenność, popadając w okresowe stany różnego rodzaju zależności od potężnych sąsiadów, aby ostatecznie stać się jednym z księstw Rzeszy Niemieckiej. Mimo tego, a może też dzięki temu, stanowi niezwykle ciekawy przedmiot badań dotyczących mechanizmów przekształcania się struktur społecznych dawnego barbaricum i włączania ich w krąg europejskiej cywilizacji średniowiecza. O wyjątkowości tego przypadku decydują zarówno późne ramy chronologiczne formowania się władzy o charakterze monarchicznym, jak też poniekąd z nimi związany fakt, że jeden z końcowych etapów budowy władztwa książąt zachodniopomorskich znajduje stosunkowo dobre odzwierciedlenie w źródłach narracyjnych z epoki. Trudno przecenić bowiem w tym zakresie znaczenie napisanych niewiele tylko później żywotów biskupa Ottona z Bambergu (Ebo; Herbord; VP). Zawierają one bezcenne przekazy o różnych aspektach funkcjonowania księstwa Warcisława I, stanowiące zestaw informacji źródłowych znacznie bogatszy od tych, jakimi dysponujemy na przykład dla innych państw krystalizujących się w naszej części Europy w X stuleciu.

Powyższa ocena nie stoi w żadnej sprzeczności z inną, wyartykułowaną najpełniej nie tak dawno przez jednego z badaczy dziejów średniowiecznego Pomorza, zgodnie z którą początki państwowości pomorskiej są „mroczne” (Rymar 2005, 31). Oznacza to, że ciągle niewiele o nich możemy powiedzieć, a znaczna część domysłów na ten temat ma charakter mniej lub bardziej uprawnionych spekulacji. W przeciwieństwie bowiem do relatywnie obszernego zbioru informacji, którymi dysponujemy dla czasów począwszy od misji Ottonowych, dla okresu starszego, zwłaszcza zaś dla XI stulecia, zasób przekazów źródłowych jaki mamy do dyspozycji jest bardzo skromny, zarówno pod względem ilościowym, jak i zawartych w nich treści.

(fragment Wstępu)

Spis treści:

Rozdział I. Państwo bez metryki  /7

1. Uwagi wprowadzające  /7
2. Wczesne państwo w historiografii wczesnego średniowiecza  /10
3. Stan badań nad genezą księstwa zachodniopomorskiego  /19
4. Sposób ujęcia, czyli o czym jest ta książka  /26

Rozdział II. „Od plemienia do państwa”? Struktury społeczne i osadnicze między dolną Odrą a dolną Wisłą w IX–X wieku  /35

1. Plemię czy „wodzostwo”?  /35
2. Problem organizacji społeczno-politycznych na Pomorzu w okresie przedpaństwowym  /40
3. Struktury osadnicze w świetle archeologii  /43

Rozdział III. Ośrodki władzy w XI wieku  /53

1. Nieciągłość przestrzeni społecznej w XI w. jako wyraz centralizacji władzy  /53
2. Zróżnicowanie kulturowe i społeczne przez pryzmat obrządku pogrzebowego  /64
3. Kto emitował monety w XI w.?  /77
4. Kiedy powstało księstwo pomorskie?  /87

Rozdział IV. Państwo Warcisława i jego następców  /107

1. Księstwo zachodniopomorskie i jego władcy w XII w.  /107
2. Struktury osadnicze – centralizacji przestrzeni ciąg dalszy  /115
3. Reprezentacja władzy w przestrzeni społecznej: siedziby książęce i nekropole dynastyczne  /125
4. Organizacja państwa  /139
5. Symbolika wizerunków książąt  /146

Rozdział V. Jak powstało państwo, którego nie ma?  /159

Summary  /175

Bibliografia  /183

Spis rycin  /211

Indeks nazw geograficznych, geograficzno-historycznych i etnicznych  /213

Indeks osób  /225