Iosif Hurko (1828 - 1901). Studium przypadku imperiologii stosowanej

Autor: Stanisław Wiech

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 630

Okładka: twarda  

Format: 17,0 cm x 24,5 cm

Iosif Hurko jako dowódca, polityk i działacz państwowy na trwale wpisał się w dzieje ekspansji politycznej, militarnej i kulturowej imperium rosyjskiego, szczególnie na jego zachodnich rubieżach. Odcisnął piętno także na dziejach narodu polskiego. Jego reakcyjny, utrzymany w drylu wojskowym, w treści antypolski, a w ogólnym charakterze imperialny styl rządów w Warszawie sprawił, że nasilona w latach osiemdziesiątych XIX w. rusyfikacja Królestwa Polskiego miała przede wszystkim twarz Hurki. Austriacki konsul w Warszawie, bilansując w 1894 r. jego rządy, zanotował: "Trudno sobie wyobrazić bardziej drakoński system rządów. Hurko [...] nie troszczył się o interesy miejscowej ludności. Jest rosyjskim nacjonalistą, [...] kieruje się dewizą: Rosja dla Rosjan, [...] był fanatycznym rusyfikatorem i wielokrotnie dał temu wyraz".

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp  /9

CZĘŚĆ I. Służba w Cesarstwie 

Rozdział 1. W drodze po sławę i urzędy /25

1.1. Rodowód  /25

Korzenie /25

Związki z Rzeczpospolitą  /27

Rozbrat Daniela z ojczyzną – Smoleńsk 1654  /29

Wierni królowi /31

Kuzyn - Józef Aleksandrowicz Hurko (1782-1857) /35

Dziadek - Józef Hurko (1740-1812) /37

Wujek - Leopold Hurko (1783-1861) /38

Ojciec - Włodzimierz Hurko (1793-1852) /41

1.2. Młodość  /49                                                                                    

Spory o datę i miejsce narodzin /49

Pierwsze lata nauki i służby  /51

Niedoszły uczestnik wojny krymskiej  /57

Fligeladiutant Jego Cesarskiej Mości  /60

Cesarski wysłannik do guberni samarskiej /62

Ożenek  /66

Rozdział 2. Jelizawieta Salias de Tournemire - portret teściowej  /69

Burzliwa młodość  /69

Francuski mariaż  /71

Salon towarzyski i twórczość literacka  /73

W kręgu Henryka Wyzińskiego  /75

Konflikt z Katkowem  /79

Wystąpienia studenckie 1861 r.  /81

Na wygnaniu /83

Rozdział 3. Bohater wojny bałkańskiej (1877-1878)  /89

W domowym zaciszu  /89

Szkolenie wojsk i awanse  /92

Zdobywca Szypki /95

Szosa sofijska  /112

Zimowy przemarsz przez Bałkany  /121

Rozdział 4. Czas spokoju, czas fermentu /135

Animozje z następcą tronu  /135

Dziedzic Sacharowa  /138

Czas fermentu /141

Rozdział 5. Rządy w Petersburgu  /145

Tymczasowy generał-gubernator Petersburga /145

Sprawa Baranowa  /148

Wróg profesorów i studentów /152

4. Walka z ruchem rewolucyjnym /162

Rozdział 6. Rządy w Odessie  /175

Odstawka /175

Przystań w Odessie  /185

CZĘŚĆ II. Rządy w Warszawie

Rozdział 7. Nowe porządki  /203

Spuścizna Albiedynskiego /203

Przydzielenie zadań  /206

W wyczekiwaniu na nowego wielkorządcę /211

Przyjazd do Warszawy. Raport o stanie miasta  /212

Przyjęcie delegacji na Zamku Królewskim  /217

Pierwsze animozje. Spór z naczelnikiem żandarmerii i kuratorem  /220

Wymiana kadr urzędniczych  /225

• Czystki w Kancelarii Generała-Gubernatora Warszawskiego  /225
•  Zmiany w „Dzienniku Warszawskim” i Komitecie Cenzury /230
•  Rotacje kadrowe w innych resortach  /235
•  Wymiana gubernatorów. Sprawa Czerkasowa /238

 Rozdział 8. Zadania wojskowe  /245

Wojenna retoryka a la Sokobieliew  /245

W roli naczelnika Warszawskiego Okręgu Wojskowego  /253

• Potencjał i struktura wojsk rosyjskich w Królestwie Polskim /253
• Szkolenie wojsk /259
• Rozbudowa twierdz. Warszawski Rejon Forteczny  /261
• Koncepcja czynnej obrony  /268

Rozdział 9. Wizytacja kraju (1883)  /274

Harmonogram podróży /274

Wyjazd do Aleksandrowa Kujawskiego  /276

Wizytacja guberni lubelskiej  /281

Podróż służbowa na trasie Grajewo – Augustów – Suwałki – Łomża – Płock – Kalisz – Łódź  /285

Przegląd służbowy guberni siedleckiej i lubelskiej  /296

Wizytacja guberni radomskiej, kieleckiej i piotrkowskiej  /300 

Rozdział 10. Aleksander III w Warszawie  /311

Przyjęcia cara Rosji  /311

Bal na Zamku Królewskim /325

Udział w manewrach wojskowych /328

Zjazd skierniewicki  /329

Rozdział 11. Imperiologia stosowana. Trzy raporty – jedna wizja /335

 Raport pierwszy (1884)  /335

• Prace redakcyjne /335
• Założenia programowe  /338
• Unifikacja za wszelka cenę  /341
• Kwestia chłopska  /346
• „Sprawa katolicka” i problem szkolnictwa  /349
• Sposoby na „opornych” unitów  /352  

 Raport drugi (1885) /357                                                                            

• Obłudni Polacy /357
• Socjaliści, kontrabanda, wylew Wisły  /360
• Projekty ekspansji „ruskiego miru”  /364
• Kwestia żydowska  /373
• Pozaetatowi docenci /381
• Likwidacja Banku Polskiego /383
• Obrońca Teatrów Rządowych /386

 Raport trzeci (1890) /393

• Polski separatyzm /393
• Nowy, czyli stary model oświaty /396
• Sobór w Warszawie /405
• Teatry Rządowe po raz drugi  /416 

Rozdział 12. Na frontach depolonizacji Królestwa Polskiego /420

Zamach na Towarzystwo Kredytowe Ziemskie  /420

Depolonizacja kolei żelaznych  /433

Czystki w resortach siłowych  /440

Tłamszenie więzów międzyzaborowych  /444

Rozdział 13. Zamach na Hurkę  /456

Rozdział 14. Polityka wobec duchowieństwa i Kościoła katolickiego  /466

Rozdział 15. Za kulisami  /478

Hurko mniej znany  /478

Synowie /485

Maria Andriejewna  /497

Rozdział 16. Schyłek rządów  /517

Problemy zdrowotne i psychiczne  /517

Spór o składanie przysięgi homagialnej  /521

Deputacja polska  /526

Raport dla Mikołaja II  /535

Rozdział 17. Dymisja /547

Walka o schedę dla syna  /547

Pożegnanie z Warszawą   /557

Starość w Sacharowie  /560

Rozrachunek zamiast zakończenia /569

Summary /584

Wykaz skrótów  /588

Bibliografia  /590

Wykaz tabel  /611

Spis ilustracji  /612

Indeks osób  /614