Homo militans. Rycerskie wzory i wzorce osobowe w średniowiecznej Polsce

Autor: Urszula Świderska-Włodarczyk

Rok wydania: 2018

Ilość stron: 220

Oprawa: twarda

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Autorka na podstawie źródeł, głównie kronikarskich, analizuje sylwetkę wzorcowego wojownika i rycerza w średniowiecznej Polsce. Jakie powinien mieć cechy? Jakie umiejętności? Jak powinien postępować w walce i w życiu codziennym? Czego od niego wymagał władca, a czego rodzina? Przy okazji poszukiwania odpowiedzi na te pytania poznajemy barwną panoramę średniowiecznej Polski, a zwłaszcza życia jej elity.
Rycerskie wzory i wzorce osobowe w średniowiecznej Polsce to zjawisko niezwykle interesujące, ale też stosunkowo mało przebadane. Powstało wprawdzie wiele opracowań na temat etosu rycerskiego, obyczajów i wzorów rycerskich, lecz większość z nich poświęcona jest kulturze zachodniej. To w niej bowiem narodził się i ukształtował ten średniowieczny rycerski ideał przyjmowany następnie na gruncie polskim. Nadal brakuje jednak portretu doskonałego polskiego rycerza. Nie dysponujemy przecież źródłami na miarę świeckiej literatury zachodnioeuropejskiej, zwłaszcza barwną epiką i liryką rycerską. Musimy zadowolić się rodzimymi przekazami narracyjnymi, w postaci kronik – poczynając od dzieł Galla Anonima, a na Janie Długoszu kończąc. Specyfika tych tekstów niesie ze sobą oczywiste ograniczenia, ale jednocześnie umieszcza nas bliżej życia w średniowiecznej Polsce. Dlatego pozwala na uchwycenie faktycznie pożądanych wtedy wzorów i wzorców osobowych, a także na ukazanie wielu tworzących je uwarunkowań oraz elementów zbieżnych z obcym pierwowzorem i typowych dla Polski wieków średnich. Rycerskie wzory i wzorce osobowe są również dlatego tak bardzo istotne, że wpłynęły na ukształtowanie się norm postepowania szlachty, a – co za tym idzie – widoczne są także w późniejszych wzorcach powstańczych, niepodległościowych i obywatelskich. Co więcej, większość z nich pozostaje aktualna w czasach nam współczesnych.

Spis treści:

Kilka słów zamiast wstępu  /7

I. Wprowadzenie  /13

II. Uwarunkowania genealogiczne  /25

Urodzenie i szlachectwo /27

Wychowanie i edukacja /30

Aparycja /45

Kryterium wieku  /54

Majętność  /61

III. Uwarunkowania osobowościowe   /65

Cnoty militarne  /67

Cnoty społeczne /80

Cnoty religijne  /95

IV. Uwarunkowania profesjonalne  /101

Rycerz /103

Urzędnik  /117

Gospodarz /133

Dworzanin /138

V. Uwarunkowania społeczne  /147

W kręgu rodziny  /149

W służbie króla i państwa  /161

W służbie Boga i Kościoła  /171

Podsumowanie /185

Bibliografia /197

Indeks osób /206

Spis ilustracji  /215