Historia filozofii rosyjskiej

Książka ta jest rezultatem wieloletnich badań nad historią rosyjskiej myśli filozoficznej.

"Autor pragnął odtworzyć wewnętrzną logikę każdego systemu filozoficznego niezależnie od tego, czy odpowiadał on jego własnym poglądom. Dzięki temu Historia filozofii rosyjskiej może być przydatna wszystkim, którzy chcą wyrobić sobie obiektywny ogląd rozwoju filozofii rosyjskiej. Autor będzie w pełni usatysfakcjonowany, jeśli Czytelnik przeżyje to intelektualne, moralne i etyczne zadowolenie, którego sam doświadczył, wstępując do zadziwiającego świata filozofii rosyjskiej".

(Ze wstępu do wydania rosyjskiego)

 

Spis treści:

Przedmowa do polskiego wydania    /5

Wstęp

Filozofia jako lubomudrie. O swoistości filozofii w Rosji    /11

Filozofia i mądrość     /11

Filozofia i inne formy świadomości    /12

Czy filozofia rosyjska jest oryginalna?    /13

Materializm czy idealizm?    /14

Rozdział 1

Myśl filozoficzna na Rusi (wiek XI –XVII )    /17

Źródła myśli filozoficznej dawnej Rusi    /17

Filozofia w teologii    /18

Poglądy etyczne    /29

Poglądy estetyczne    /32

Rozdział 2

Filozofia w wieku oświecenia (wiek XVIII )    /37

Wiek oświecenia w Rosji    /37

Filozoficzne poglądy „uczonej drużyny” Piotra I    /39

Michaił Łomonosow i początki świeckiej filozofii (44) – Nikołaj Nowikow (57) – Aleksandr Radiszczew (60) – Grigorij Skoworoda (66)

Rozdział 3

Myśl filozoficzna pierwszej połowy XIX wieku    /71

Humanizm estetyczny    /71

Nikołaj Karamzin (72) – Aleksiej Mierzlakow (73) – Aleksandr Galicz (75) – Aleksandr Puszkin (77)

Poszukiwania rodzimego lubomudrija    /78

Jewgienij Baratynski (78) – Fiodor Tiutczew (80) – Daniło Wiellanski i Michaił Pawłow (83) – Dmitrij Wieniewitinow i Władimir Odojewski (85) – Nikołaj Nadieżdin (88)

Rozdział 4

Okcydentaliści i słowianofile    /93

Piotr Czaadajew (93)

Okcydentalizm    /103

Nikołaj Stankiewicz (103) – Wissarion Bieliński (106) – Aleksandr Hercen (120)

Słowianofile    /129

Iwan Kiriejewski (131) – Aleksiej Chomiakow (140) – Konstantin Aksakow (151) – Jurij Samarin (152)

Rozdział 5

Zasada antropologiczna w filozofii i radykalizm społeczny    /155

Nikołaj Czernyszewski (156) – Nikołaj Dobrolubow (167) – Dmitrij Pisariew (170) – Piotr Ławrow (174)

Rozdział 6

W poszukiwaniu idealnej zasady    /181

Fiodor Dostojewski (181) – Konstantin Leontjew (190) – Lew Tołstoj (195) – Nikołaj Fiodorow (205)

Rozdział 7

Filozofia religijna i etyczne poszukiwania Władimira Sołowjowa   /213

Władimir Sołowjow o przedmiocie i zadaniach filozofii (216) – Metafizyka wszechjedności (217) – Nauka o Sofii i Bożoczłowieczeństwie (219) – Etyka i estetyka (222)

Rozdział 8

Prądy filozoficzne pierwszej połowy XX wieku.

Filozofia wszechjedności    /231

Siergiej Trubecki (233) – Jewgienij Trubecki (236) – Siergiej Bułgakow (242) – Paweł Florenski (246) – Władimir Ern (253) – Lew Karsawin (256)

Rozdział 9

Prądy filozoficzne pierwszej połowy XX wieku.

Filozofia egzystencjalna   /265

Personalizm egzystencjalny Nikołaja Bierdiajewa    /265

Życiowa droga filozofa (265) – Wierzący wolnomyśliciel (271) – Filozofia wolności (273) – Koncepcja osoby (275) – Filozofia twórczości (276)

Egzystencjalny irracjonalizm Lwa Szestowa    /280

Szekspir, Tołstoj, Dostojewski i Nietzsche (280) – Filozofia tragedii i apoteoza nieoczywistości (281) – Rewolucja i życie na emigracji (282) – Filozofia egzystencjalna Lwa Szestowa (283)

Rozdział 10

Prądy filozoficzne pierwszej połowy XX wieku.

Idealny realizm    /291

Konkretny spirytualizm Lwa Łopatina    /291

Droga życiowa filozofa (291) – Typologia kierunków filozoficznych (296) – Filozofia konkretnego spirytualizmu (298) – Spirytualistyczne uzasadnienie życia moralnego (301)

Konkretny idealny realizm Nikołaja Łosskiego    /304

Na drodze do filozofii (304) – Intuicjonizm Łosskiego (306) – Metafizyka konkretnego idealnego realizmu (308) – Warunek dobra absolutnego (311)

Realizm absolutny Siemiona Franka    /315

Socjalistyczna młodość (316) – Od marksizmu do chrześcijaństwa (317) – Od teorii poznania ku wszechjedności (318) – Struktura wszechjedności (320) – Sens życia (323) – Bóg i świat (324) – Problem zła (328) – Zrozumienie niepojętego (329)

Rozdział 11

Prądy filozoficzne pierwszej połowy XX wieku

Neokantyzm rosyjski    /333

Kantyzm w Rosji    /333

Rosyjski neokantyzm akademicki    /335

Aleksandr Wwiedienski (335) – Iwan Łapszyn (341)

Nieakademicki kantyzm w Rosji    /346

Fiodor Stiepun (349) – Siergiej Hessen (353) – Boris Jakowienko (358)

Rozdział 12

Prądy filozoficzne pierwszej połowy XX wieku

Poszukiwania fenomenologów    /365

Filozofia fenomenologiczna w Rosji    /365

Światopogląd Gustawa Szpeta    /368

Rozdział 13

Filozofia i twórczość artystyczna    /383

Filozofia zdrowego rozsądku Wasilija Rozanowa   /383

Fenomen Rozanowa (383) – Początki działalności literacko-filozoficznej. Traktat o rozumieniu (387) – Rozanowowska filozofia płci i stosunek do chrześcijaństwa (392)

Filozofia symbolizmu rosyjskiego    /397

Symbolizm i „nowa świadomość religijna” Dmitrija Mierieżkowskiego (397) – Symbolizm dionizyjski Wiaczesława Iwanowa (403) – Teoria symbolizmu

Andrieja Biełego (410)

Postsymboliczna teoria estetyczna    /421

Akmeizm (422) – Futuryzm i awangarda (425) – Szkoła formalna (429)

Rozdział 14

Filozofia i estetyka    /439

Filozofia estetyczna Michaiła Bachtina    /439

Fenomen Bachtina (439) – Nie-alibi w bycie i ludzkości (441) – Filozofia

dialogu (445) – Dialog z poprzednikami i współczesnymi (450) – Polifoniczny pluralizm (458)

Filozofia i los Aleksieja Łosiewa    /460

Fenomen Łosiewa (460) – „Łosiewowski idealno-realistyczny symbolizm” (Nikołaj Łosski) (465) – „Późny Łosiew” (469)

Rozdział 15

Religijna filozofia i polityka    /475

Duchowy nacjonalizm Iwana Iljina 476

Początek działalności filozoficznej (476) – Interpretacja filozofii Hegla (478) – Jak się sprzeciwiać złu? (482) – Bieżąca polityka i „aksjomaty doświadczenia religijnego” (488) – Koncepcja rosyjskiego nacjonalizmu duchowego (492)

„Społeczne chrześcijaństwo” Gieorgija Fiedotowa    /498

Od socjaldemokratycznego marksizmu do prawosławnej cerkiewności (499) – Filozofia historii i kultury (508) – Ideał „społecznego chrześcijaństwa” (515)

Rozdział 16

Marksizm w Rosji    /523

Dwie tendencje w marksizmie   /524

Przeniknięcie marksizmu do Rosji    /526

„Legalny marksizm”    /528

Gieorgij Plechanow    /530

Marksizm i pozytywizm    /540

Aleksandr Bogdanow (541) – Anatol Łunaczarski (552)

Leninizm   /561

Lenin (561) – Lew Trocki (568) – Nikołaj Bucharin (576) – Józef Stalin (585)

Rozdział 17

Filozofia radziecka i postradziecka    /599

Zakończenie   /621

Posłowie tłumacza

Bogusław Żyłko Autor i jego książka    /625

Indeks nazwisk    /633