Historia Niemiec w latach 1138 - 1493

Autor: Grzegorz K. Walkowski 

Rok wydania: 2025

Liczba stron:  769 + dodatki 136 stron

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

 

 

W monografii Historia Niemiec w latach 1138-1493 opisane są dzieje rozwoju państwa niemieckiego w kierunku na wschód i północ (Brandenburgia, Czechy, Austria), co było pokłosiem przejęcia tutaj władzy najpierw przez Welfów i Askańczyków,  potem Wettinów, Habsburgów i Luksemburczyków. Ponadto o tyle, o ile uznaneto zostało za niezbędnedla klarowności opisu, przybliżone zostały dzieje państw sąsiadujących z królewstwem Niemiec.

Praca niniejsza kończy się w chwili (w istocie niewiele poza nią wykracza) objęcia panowania (współrządów) w królestwie Niemiec przez Maksymiliana I Habsburga, co nastąpiło w roku 1493. Jest to zabieg wynikający z dwóch powodów. Po pierwsze ten moment praktycznie tożsamy jest z przyjętym w historiografii światowej podziałem epok historycznych. [...] Po drugie ominięty w ten sposób zostaje wyjątkowo kontrowersyjny i bardzo rozbudowany koncepcyjnie w pracach historycznych problemat rozpoczęcia okresu Reformacji. Przybliżenie genezy i przebiegu tego procesu, a także podziały jakie dokonały się krótko przedtem i na długo potem w królestwie Niemiec i Świętym Cesarstwie Rzymskim Narodu Niemieckiego ma na celu zobrazować jakościową zmianę stosunków społeczno-politycznych oraz gospodarczych, które ukształtowały świat nowożytny po współczesność, ogromnie i nieporównywalnie bardziej skomplikowany niż ten z okresu późnego średniowiecza.

(fragment Wstępu)

Spis treści:

CZĘŚĆ I.Hohenstaufowie versus Welfowie

Wstęp /1

Rozdział 1. Ród Staufów alias Hohenstaufów. Początki  /11

Rozdział 2. Konrad III Hohenstauf  /17

Królewska elekcja 1138 roku /17

Konflikt Konrada z Henrykiem Dumnym i Welfem VI  /19

Umocnienie pozycji polityczno-ustrojowej króla Konrada III  /23

Interwencja w państwie piastowskim  /24

Konrada relacje z Kościołem /29

Krucjata połabska 1147 roku  /30

Druga krucjata do Ziemi Świętej  /34

Plany cesarskiej koronacja Konrada, śmierć i sukcesja /38

Rozdział 3. Fryderyk I Barbarossa  /43

Elekcja i polityka przed wyprawą do Rzymu po diadem /43

Pierwsza wyprawa włoska i koronacja cesarska /49

Cesarz w Rzeszy, lata 1155-1157  /54

Interwencja w państwie Piastów /58

Okres przed drugą wyprwą włoską /62

Druga wyprawa włoska. Zdobycie Mediolanu  /66

Prawa z Roncaglio (postanowienia cesarskie z lat 1154 i 1158)  /67

Schizma papieska 1159 roku  /69

Upadek Mediolanu w roku 1162  /71

Trzecia wyprawa włoska Barbarossy (1163-1164)  /76

Czwarta kampania włoska Barbarossy (1166-1168). Zwycięstwo pod Tusculum i wybuch zarazy  /86

Rzesza w latach 1168-1174  /89

Połabie po krucjacie z roku 1147  /89

Polityka wewnętrzna i międzynarodowa /94

Piąta kampania włoska (1174-1176). Bitwa pod Legnano /99

Pokój wenecki z 1177 roku /103

Upadek Henryka Lwa (1180/81) /105

Pokój w Konstancji z 1183 roku i zjazd w Moguncji w roku 1184  /110

Cesarz po raz szósty w Italii. Trzecia wyprawa krzyżowa /113

Ostatnie lata panowania, krucjata i śmierć (1190)  /115

Rozdział 4. Henryk VI  /121

Królestwo Niemiec kieruje uwagę na południe, by stamtąd rządzić światem /121

Królestwo Sycylii /122

Krucjata Ryszarda Lwie Serce  /126

Zakon krzyżacki /129

Rozdział 5. Filip II Szwabski  /133

Hohenstaufowie zostają władcami największego imperium Europy XIII stulecia /133

Regencja cesarzowej Konstancji /134

Filip II sięga po władzę /136

Marchia Brandenburska /145

Rozdział 6. Welf zostaje cesarzem  /151

Otton IV w rywalizacji z Fryderykiem Rogerem /151

Rozdział 7. Fryderyk II  /161

Fryderyk II zostaje cesarzem  /161

Piąta krucjata  /162

Italia /163

Krucjata Fryderyka II  /167

Bieg spraw na północ od Alp. Wojna z Danią /169

Relacje Fryderyka II z Czechami za Przemysława Ottokara I /172

Rozdział 8. Król Sycylii i Niemiec, Henryk VII Hohenstauf i jego przyrodni brat Konrad IV Hohenstauf, król Jerozolimy, Niemiec i Sycylii i ich relacje z ojcem Fryderykiem II /175

Arcybiskup Engelbert /175

Otton I Dziecię  /182

Dwór i najbliższe otoczenie cesarza /186

Stosunki rodzinne Fryderyka II  /196

Rozdział 9. Bezkrólewie w Niemczech. Zagłada ostatnich Staufów /201

Konrad IV /201

Ród Hohenlohe /201

Manfred /203

Konradyn /206

CZĘŚĆ II. Bezkrólewie, Brandenburgia, wyścig rodów o koronę Niemiec

Rozdział 10. Królowiei antykrólowie w Niemczech podczas ostatniego okresu rządów Hohenstaufów i po ich upadku /213

Zagadnienia ogólne  /213

Kolejni królowie Niemiec z czasów upadku Hohenstaufów /215

Henryk Raspe /215

Wilhelm z Holandii /217

Ryszard z Kornwalii /227

Alfons X z Kastylii, zwany Mądrym /232

Rozdział 11. Sytuacja polityczna w królestwie Niemiec w drugiej połowie XIII wieku  /235

11.1. Elementy ustroju królestwa Niemiec  /235

• Elektorzy Rzeszy  /235
• Hoftagi  /237
• Struktura władz świeckich królestwa Niemiec /238

11.2. Górna Lotaryngia /239

11.3. Bawaria i Austria /240

• Wittelsbachowie /240
• Ludwik II Bawarski  /245

11.4. Księstwo Saksonii /247

Rozdział 12. Marchia Brandenburska - od powstania do końća panowania dynastii Askańczyków /253

Wstęp /253

12.1. Powstanie Marchii Brandenburskiej i pierwsi marchioni. Askańczycy /254

12.2. Marchie miśnieńska i łużycka  /259

12.3. Meklemburgia i Pomorze Przednie /260

12.4. Ziemia lubuska i Pomorze Wschodnie oraz Pomorze Gdańskie a Marchia Brandenburska /251

12.5. Kryzys finansów Marchii Brandenburskiej. Ostani Askańczycy /289

Rozdział 13. Rudolf I Habsburg /299

13.1. Wybór Rudolfa Habsburga na króla Niemiec. Wojna z królem Czech Przemysławem Ottokarem II /299

• Pochodzenie Habsburgów /299

13.2. Sytuacja wewnętrzna w królestwie Niemiec w czasie panowania Rudolfa I Habsburga  /313

• Polityka wewnętrzna Rudolfa I Habsburga /313
• Prowansja, Burgundua (Arelat), Sabaudia przed drugim małżeństwem Rudolfa I Habsburga  /316
• Albrecht II Askończyk i Saksonia /318
• Wettini /320
• Księstwo Brabancji /321
• Hrabstwo Luksemburg /323
• Zabiegi Rudolfa I Habsburga o sukcesję syna  /323

13.3. Podsumowanie rządów Rudolfa I Habsburga  /324

• Szwabia - od panowania Rudolfa I Habsburga do końca średniowiecza /326
• Polityka rewindykacyjna króla Niemiec Rudolfa Habsburga /328
• Dolna Szwabia /329
• Górna Szwabia /330

Rozdział 14. Adolf z Nassau  /337

Wojna o sukcesję flamandzką /341

Miśnia i Łużyce  /344

Rozdział 15. Albrecht I Habsburg  /351

15.1. Trzeci z braci zostaje królem Niemiec /351

15.2. Habsburgowie, książęta Austrii, Styrii, Karyntii, Krainy i Tyrolu  /351

• Hrabstwo Gorycji  /362
• Książęta Austrii, Styrii i Krainy z małżeństwa Leopolda III i Viridis Visconti /373

Rozdział 16. Henryk VII Luksemburski  /385

Klemens V w awiniońskiej niewoli papieży /389

Polityka Henryka wobec Miśni i Czech /390

Polityka wobec Francji, wyprawa włoska i sprawa cesarskiego diademu dla Henryka VII /391

Rozdział 17. Jan Luksemburski, książę-elektor, król rycerzy, ale nie Niemiec  /401

CZĘŚĆ III. Wittelsbachowie dominują w Rzeszy  /409

Rozdział 18. Fryderyk III Piękny, król czy antykról?  /415

Rozdział 19. Ludwik IV Bawarski, Wittelsbach /415

19.1. "Świecki" cesarz  /415

19.2. Wybuch zarazy 1348 roku  /421

19.3. Marchia Brandenburska, Bawaria i Tyrol pod rządami Wittelsbachów (cesarza Ludwika IV i jego synów)  /423

19.3.1. Brandenburgia po śmierci Waldemara Wielkiego /423

19.3.2.Ludwik V (I) Bawarski  /428

• Regencja w hrabstwie Tyrolu /430
• Polityka wewnętrzna Ludwika V  /431
• Wojna hrabiów Turyngii /431
• Marchia Brandenburska, Złota Bulla /433
• Relacje Wittelsbachów z Habsburgami /433

19.3.3. Ludwik VI (II) Rzymianin i jego bracia z małżeństwa ojca z Małgorzatą Holenderską  /434

• Książę Bawarii /435
• Margrabia i elektor brandenburski /436
• Otton - książę Bawarii /439

19.4. Cesarzowa Małgorzata II. Hrabstwo Hainaut, Fryzja, Ze(e)landia, Holandia i Flandria pod panowaniem Wittelsbachów /440

19.5. Wittelsbachowie jako palatyni reńscy w latach 1214-1506  /452

• Nowe Czechy  /457
• Udział Wittelsbachów w zgromadzeniu w Rhens  /459
• Wittlesbachowie jako palatyni reńscy, dalsze dzieje - po zjeździe w Rhens aż do podziału Palatynatu Reńskiego z roku 1410 /460
• Wittlesbachowie jako palatyni, książęta-elektorzy w latach 1436-1508  /465

19.6. Książęta bawarscy z dynastii Wittelsbachów /470

• Księstwo Bawarii-Inglostadt  /470
• Księstwo Bawarii-Landshut  /480
• Księstwo Bawarii-Monachium  /487

Rozdział 20. Wacław Karol (IV) Luksemburski  /499

Karol IV  /499

Privilegium maius /504

• Głosy elektorskie z księstwa Saksonii. Saksonia-Wittenbergia i Saksonia-Lauenbueg, Askańczycy i Wettyni - do końca średniowiecza  /509
• Wojna o sukcesję luneburską/lineburską  /511
• Tło historyczne roszczeń Magnusa II i przejęcie władzy przez Albrechta III i elektora saskiego Wacława I, syna Rudolfa I  /511
• Układ hanowerski (1373), traktat luneburski  /513
• Wettyni/Wettini/Wettynowie od połowy XIV w. do końca średniowiecza  /516

Rozdział 21. Zdeponowany król Gunter /527

Rozdział 22. Wacław IV Luksemburski /531

Rozdział 23. Fryderyk - domniemany król z dynastii Welfów /537

23.1. Fryderyk z Brunszwiku i Luneburga /537

• Księstwo Brunszwiku-Luneburga, dziedzitwo Welfów /538
• Linia dynastyczna Luneburga  /544
• Linia dynastyczna Brunszwiku  /545

23.2. Meklemburgia /546

23.3. Hanza, związek wielu miast, w tym niemieckich, bez aspiracji politycznych  /552

• Wojny Hanzy z Danią /557

Rozdział 24. Ruprecht, palatyn reński, król Niemiec /565

Rozdział 25. Jodok, wybrany przez elektorów, prawie król  /571

25.1. Elektor Jodok /571

25.2. Hohenzollernowie, margrabowie brandenburscy do końca średniowiecza /573

• Wojna o sukcesję głogowską /590

CZĘŚĆ IV. Luksemburczycy versus Habsburgowie

Rozdział 26. Zygmunt Luksemburski, margrabia, król Rzymian, antyhusycki krzyżowiec i cesarz /599

Rozdział 27. Albrecht II Habsburg, król trzecch koron /613

Rozdział 28. Trzeci cesarz Rzeszy o imieniu Fryderyk, z Habsburgów i jego syn Maksymilian, za życiaojca, współkról Niemiec /619

Panowanie i rządy Fryderyka, księcia Styrii, Tyrolu, Austrii, ect., króla Niemiec i cesarza rzymskiego /619

Następstwo tronu niemieckiego przez Maksymiliana za panowania Fryderyka III Habsburga /632

Podsumowanie panowania Fryderyka III Habsburga /634

CZĘŚC V. Kościół w królestwie Niemiec /641

Rozdział 29. Początki kościoła niemieckiego /641

Zagadnienia ogólne /641

Pojęcie "niemieckości" a charakter Kościoła /641

Kościół w Galli i w Rzeszy Franków, także wschodnich  /647

Rozdział 30. Kościół w królestwie w roku 1138 i w latach następnych do końca średniowiecza /653

30.1. Organizacja kościelna /653

30.1.1. Arcybiskupstwo w Kolonii /653

30.1.2. Arcybiskupstwo w Trewirze /662

• Diecezja trewirska do roku 1138  /662

30.1.3. Arcybiskupstwo w Moguncji /678

• Powstanie biskupstwa, utworzenie arcybiskupstwa i jego dzieje do chwili wydzielenia czeskiej prowincji kościelnej /668
• Oddzielenie sufraganii praskiej i ołomunieckiej od arcybiskupstwa w Moguncji /683
• Dzieje metropolii mogunckiej od roku 1346 do końca średniowiecza /686

30.1.4. Arcybiskupstwo w Salzburgu /701

• Dzieje diecezji salzburskiej do roku 1138  /701
• Arcybiskupstwo w Salzburgu od roku 1147 do końca średniowiecza /704

30.1.5. Arcybiskupstwo w Madgeburgu /721

• Metropolia magdeburska odroku 1134 do końca średniowiecza  /724

30.1.6. Arcybiskupstwo w Bremie-Hamburgu /739

• Arcybiskupstwo w Bremie do roku 1138  /739
• Arcybiskupstwo w Bremie (i Hamburgu) od roku 1148 do końca średniowiecza /742

Zakończenie /759

Summary /767

Dodatki:

• Uwagi edytorsko-redakcyjne i metodyczne  /XIX
• Bibliografia  /XXI
• Netografia /XXII
• Indeks osobowy /XXV
• Indeks tematyczny /LXV

Dodatkowe teksty źródłowe: 

• Privilegium minus, 1156  /LXXXIII
• Złota Bulla Sycylijska, 1212 /LXXXVII
• Złota Bulla z Cheb, 1213 /LXXXIX
• Złota Bulla Karola IV, 1356  /XCII

Mapy

1. Święte Cesarstwo Rzymskie w roku 1400

2. Ziemie Welfów, księstwo Saksonii i Westfalia ok. roku 1235

3. Marchia Brandenburska pod panowaniem Askańczyków (1320)

4. Schizma zachodnia (1378-1417)

5. Kościół w Europie środkowo-zachodniej w połowie XV wieku

6. Bawaria-Straubing po podziale w 1429 roku

Drzewa genealogiczne:

1. Habsburgowie

2. Książęta Brunszwiku i Luneburga (Welfowie)

3. Książęta Bawarii i palatyni reńscy (Witelsbachowie)

4. Książęta Saksonii-Wittenbergi i Saksonii-Lauenburga (Askańczcy)

5. Wettyni

6. Margrabowie brandenburscy (Askańczycy)

7. Książęta Meklemburgii (Niklotowice)

8. Luksemburczycy

9. Hohenzollernowie