Herosi mitów germańskich Tom I Sigurd pogromca smoka i inni Wolsungowie

Autor: Artur Szrejter

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 352

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Seria: Wierzenia Germanów

Bohaterów baśni i legend znamy jako rycerzy o kryształowo czystym sercu, którzy po walce z odrażającymi potworami uwalniali piękne dziewice. Herosom ze starogermańskich opowieści daleko było do takiego ideału. Choć dokonywali wspaniałych czynów, odpowiadali też za świętokradztwa.

Artur Szrejter przedstawia dzieje królów i bohaterów z mitycznego rodu Wölsungów. Najsławniejszym z nich był zabójca smoka Fafnira, w tradycji skandynawskiej znany jako Sigurd, a w niemieckiej jako Sifrid albo Siegfried. Składające się z dwóch tomów popularnonaukowe opracowanie rozpoczyna się przygodowymi gawędami o bohaterskich czynach Wölsungów. Następnie autor poddaje germańskie pieśni i opowieści o herosach analizie religioznawczej, literaturoznawczej, etnologicznej, archeologicznej, historycznej i językoznawczej. Na końcu umieszczono nowe tłumaczenie Sagi o Wölsungach. Zostało tak przygotowane, aby ukazać bogactwo germańskich wyobrażeń na temat etosu wojny i wojownika, tajemnic ludzi parających się magią, a także roli, jaką w mitach pełnili bohaterowie, królowie, bogowie, zapomniane boginie czy zepchnięte do pozaludzkiego świata olbrzymy i potwory.

Spis treści:

Wstęp /15

Objaśnienia skrótów użytych w tekście /19

OPOWIEŚCI O WOLSUNGACH

O tym, jak wyklęty Sigi został konungiem /23

O tym, jak Rerir dostał cudowne jabłko /25

O tym, jak Wolsung wojował w Gautlandzie /27

O tym, jak Sigmund zabił wilczycę i szykował zemstę /32

O tym, jak Sigmund spłodził syna /34

O tym, jak Sigmund i Sinfjotli grasowali w wilczej skórze /35

O tym, jak Sigmund i Sinfjotli powrócili z mroków grobowca /39

O tym, jak Sigmund i Sinfjotli dopełnili zemsty /41

O tym, jak Sigmund i Sinfjotli wrócili do krainy ojców /43

O tym, jak Helgi zabił Hundinga i czterech jego synów /44

O tym, jak Helgi spotkał Sigrun /45

O tym, jak Helgi dowodził flotą, a Sinfjotli szydził z Gudmunda /46

O tym, jak Helgi został królem i mężem walkirii /49

O tym, jak Sinfjotli padł ofiarą spisku macochy /50

O tym, jak Sigmund niósł ciało Sinfjotliego /52

O tym, jak pękł miecz Sigmunda /53

O tym, co powiedział żonie umierający Sigmund /55

O tym, jak ciężarna Hjordis szukała nowego domu /57

O tym, jak Sigurd stał się panem Graniego /59

O tym, jak Sigurd dowiedział się o skarbie /61

O tym, jak powstał miecz Sigurda /64

O tym, jak Sigurd rozmawiał z Gripirem /65

O tym, jak Sigurd wziął pomstę za śmierć ojca /66

O tym, jak Sigurd zabił węża Fafnira /68

O tym, jak Sigurd poznał się na Reginie /72

O tym, jak Brynhild uczyła Sigurda mądrości /74

O tym, jaki był Sigurd /77

O tym, jak Sigurd gościł u hofdinga Heimira /78

O tym, jak Brynhild tłumaczyła sny Gudrun /81

O tym, jak Grimhild zaczarowała Sigurda /84

O tym, jak Gunnar zamienił się postacią z Sigurdem /86

O tym, jak Gudrun kłóciła się z Brynhild /89

O tym, jak Brynhild dążyła do krwawej zemsty /91

O śmierci Sigurda z rąk zdrajców /94

O tym, jak Brynhild wieszczyła i umarła /98

RÓD WOLSUNGÓW. ORPACOWANIE

WIELKI ŚWIAT HEROSÓW I MNIEJSZY ŚWIAT WOLSUNGÓW /103

I. Herosi - kim byli i jak rozumieć ich fenomen /103

• Kto to jest heros? /103
• Od szamana do herosa /105
• Model idealnego herosa /112
• Heros i kobiety /114
• Przemiany ideału herosa /116
• Bohaterowie kulturowi, tricksterzy i inni /117
• Czyny niegodne /118
• Indywiduacja i dezintegracja a herosi /119
• "Heroiczna" literatura po polsku /120

II. Wolsungowie: Zabójcy, kazirodcy i szaleńcy /121

• Ród Sigiego - herosi starożytności i średniowiecza /121
• Ile w tym historii? /124
• Władcy Hunalandu czy Franklandu? /126
• Kraj Franków a Skandynawia oraz przyporządkowanie archaicznych herosów do dynastii frankijskiej /128
• I mój dziadek był Wolsungiem! /129
• Dlaczego Frankowie? /130
• Znaczenie potomków Odyna /131
• Jak Wolsungowie dziedziczyli po sobie czyny /131
• Znaczenie rodowego miana i szamańskie korzenie dynastii /133
• "Zwycięzcy" /136
• Zabójcy, kazirodcy i szaleńcy /138

SIGI, SYN ODYNA. MORDERCA, BANITA I ZAŁOŻYCIEL DYNASTII /139

• Szczątkowy obraz protoplasty /139
• Syn i brat bogów /140
• Sigi - czy tylko bohater? /144
• Wilk w świętych miejscach /147
• Dom ziemski i niebiański /148
• Bezcześciel /150
• Starożytni wojownicy morza z Północy /151
• Ograbienie Sigiego z chwały /153
• Strącony na ziemię /154
• Sigi-Odyn i boski ród herosów /155
• Sigi: niewinny
• Instynkt wilka /157

RERIR, SYN SIGIEGO. ŻEGLARZ TRONUJĄCY NA SZCZYCIE KUHRANU /159

• Ojcowizna i możni ziemscy /159
• Wybór nieopłacalny, za to krwawy /162
• Zapomniany król morza /163
• Modlitwa bezpłodnego władcy /165
• Wybrana panna, wolwy i olbrzymy urodzaju /165
• Dziecko z jabłka /167
• Moc kurhanów i dynastie królewskie /169
• Utiseta - ponure czary z dawnych czasów /171
• Zagadkowa śmierć władcy /172

WOLSUNG, SYN RERIRA. WŁADCA HALLI W CENTRUM WSZECHŚWIATA /175

• Cesarskie cięcie i pożegnalny pocałunek /176
• Słowo "dwór" znaczy "świat" /178
• "Wielkie domy" barbaricum a obowiązki królów /179
• Przemiany idące z zewnątrz /181
• Silni władcy i ich dwory /183
• Rewolucja uppsalska... /185
• ... i magiczna broń z grobów /186
• Punkty zwrotne w historii Germanów /188
• Halle konungów Północy /189
• Król i "majowa królowa" z rodu olbrzymów /190
• Dobre imię ważniejsze od życia /193
• Czy Wolsung wiedział, czym jest Walhalla? /194
• Władca idealny czy jednak nieco wybrakowany? /194
• Król modelowy "okrojony" przez potomnych /196
• Król-heros z epoki olbrzymów i bogiń płodności /197
• Za wodą, w krainie bez powrotu /198
• Wolsung, Wolund, Waels /199

SIGMUND, SYN WOLSUNGA. PAN BOSKIEGO MIECZA, WILKOŁAK I MŚCICIEL /201

I. Tradycja skandynawska /204

• Niezwykłe bliźniaki, odporność na jad oraz zapomniane czyny z dzieciństwa /204
• Wesele, ponury gość i "uwięziony" miecz dla króla /205
• Płaszcz w cętki /207
• Spór o boski miecz. Frankowie, Dunowie i Gautowie /208
• Bracia w dybach, potworna bogini i co ma miód do wilkołaka /209
• Sigmund - leśny człowiek i bestia ze świata "poza" /212
• Plan zemsty oraz głębszy sens dzieciobójstwa i innych czynów niegodnych /213
• Signy w ciele wolwy i kazirodcze "święte małżeństwo", czyli pierwszy krok bohatera ku królewskości /215
• Sigmund zaczyna nauczać Sinfjotliego /216
• Herosi wilkami - rzecz o rozkwicie i zmierzchu szamańskich bractw "dzikich" wojowników /217
• Bohater w głuszy - król wypędzony, ale szykujący się do odrodzenia /222
• Wilkołaki, dąb i roślina zmartwychwstania /223
• Różnica między królem-herosem a herosem-bestią /224
• Ciemności zaświatów, kobieca opiekunka i powrót do świata żywych /225
• Spalenie wrogów, kara za okrucieństwo /226
• Sigmund królem, wyprawy, duński trop, "doszukiwanie" Helgiego i Hamunda /227
• Odyn przewoźnik umarłych. Sigmund w jedniopoziomowym świecie /229
• Wyznaczona przez los małżonka z podwójnie szlachetnego rodu /231
• Ukrycie skarbu, bohaterstwo Sigmunda na polu bitwy, ostatnia wizyta Odyna /232
• Niezrozumiały czyn szalonego Odyna-szamana /234
• Pieśń o Eryku, czyli Sigmund w raju wojowników /235
• Kanon cech władcy idealnego /237
• Sigmund jako Loki i Odyn, czyli od szamana do władcy patriarchalnego /238
• W rodowej kolejce dziedziczenia czynów /240
• Odkupienie okrucieństwa /241
• Signy - mścicielka, wiedźma, opiekunka herosa, bogini płodności i śmierci /241
• Sigmund - heros archaiczny, a potem przekształcony /243

II. Tradycja niemiecka /244

• Obraz Sigmunta w Pieśni o Nibelungach /244
• Władca bezsilny i pozbawiony chwały /246
• Która tradycja starsza? /247

III. Kompilacja niemiecko-skandynawska /248

• Czarny humor w wersji staronorweskiej /248
• Bohater poboczny i do tego głupawy /250

IV. Tradycja anglosaska /251

• Pochwała Sigemunda w Beowulfie /251
• Pogromca węża /251
• Zabicie smoka - element dziedziczony z pokolenia na pokolenie /253
• Wtręt o Heremodzie /254
• Sigemund jako zabójca olbrzymów i samotny wojownik /255
• Archaiczność Sigemunda, wąż, odporność na jad oraz "wężowi" potomkowie /255

V. Urny z Suderbrarup - obrazy czynów Sigiego, Sigmunda czy Sigurda? /258

Sinfjotli, syn Sigmunda. Wściekła bestia z epoki szamanów /269

• Zmiana imienia zdeprecjonowanego herosa /270
• Kazirodztwo a cenzura chrześcijańska /272
• Odwaga, bezrefleksyjność u zagniatanie chleba-świata /273
• Wąż i kreator, czyli Loki i Odyn /275
• Uładzona inicjacja banity /275
• Heros archaiczny - wściekły potwór z lasu /277
• Bohater pokonany, potem odrodzony i dokonujący zemsty /279
• Odzyskanie ojcowizny czy postój w Danii? /280
• Wyprawy oraz pozycja społeczna Sinfjotliego i Helgiego /280
• Sinfjotli prawdziwym zwycięzcą Hundinga /282
• Sinfjotli jako tricksterowy szyderca /282
• Nieznane przygody herosów, seidmadowie i Sinfjotli jako Odyn /285
• Kłótnia - element aktu stworzenia świata /288
• Niepasujący bohater /289
• Życiorys skrócony do minimum /290
• Zemsta kobiety i moc włosów wojownika /292
• Zemsta czy główszczyzna - co wybrać? /293
• Sinfjotli płynie do świata "za wodą" /295
• Walki z olbrzymami i inne zapomniane historie /296
• Bohater niezmienny, niesforny i niechciany /297
• Stara kraina śmierci oraz kara za przewiny /300
• Najstarszy germański heros? /302

Helgi Hundingsbani, syn Sigmunda. Obcy w rodzie /305

Hamund, syn Sigmunda. Przypadkowy bohater /309

Aneks I: Drzewo genealogiczne Wolsungów /311

Aneks II: Opis okresów chronologicznych oraz stanowisk, znalezisk i kultur archeologicznych pojawiających się w tekście tomów I i II /313

Indeks wybranych nazw własnych i terminów z tomu I /323