Handel i pokój. Geneza i ewolucja liberalnego pacyfizmu

Liberalny pacyfizm był ważną ideą w dziejach nowożytnej Europy. Jego istotą było przekonanie o istnieniu pozytywnego związku pomiędzy rozwojem handlu a pokojem międzynarodowym. Poglądy większości liberalnych pacyfistów najzwięźlej wyraża hasło: handel prowadzi do pokoju. Istniał także liberalny pacyfizm w wersji słabszej, którego zwolennicy uważali, że więzi handlowe utrwalają ustanowiony wcześniej pokój. Podobne przekonanie było inspiracją do budowy wspólnot europejskich po II wojnie światowej. Odrodziło się także w ostatnich dziesięcioleciach w politologii i teorii stosunków międzynarodowych, gdzie występuje w dwóch wersjach znanych jako „kapitalistyczny pokój” i „demokratyczny pokój”. Obie te idee mają bogatą przeszłość. Niniejsza monografia ukazuje dzieje liberalnego pacyfizmu do wybuchu I wojny światowej.

Spis treści:

Wstęp: Co to jest liberalny pacyfizm?  /5

Pokój i wojna w europejskiej tradycji   /23 

Ojcowie Kościoła i filozofowie chrześcijańscy wobec wojny   /25

Pierwsze plany ustanowienia pokoju europejskiego /33

Humaniści przeciw szaleństwu wojny  /37

2. Pokój jako postulat społeczeństwa handlowego w myśli XVII i XVIII wieku  /47

Wczesna angielska literatura ekonomiczna o korzyściach z handlu i potrzebie jego ochrony  /50

Wzrost ducha handlu i wczesna wersja liberalnego pacyfizmu  /58

Ilościowa teoria pieniądza i schyłek doktryny dodatniego bilansu handlowego  /69

Rozwój idei korzyści z handlu: David Hume i Josiah Tucker  /72

Francuska literatura ekonomiczna i kwestia pokoju  /79

3. Handel jako wsparcie systemu zbiorowego bezpieczeństwa: Cruce, Saint-Pierre i Bentham  /85

Cruce - jak interes ludzkości uczynić interesem królów  /86

Sully, czyli pacyfistyczna legenda Henryka IV   /100

Saint Pierre - apel do rozumu i interesu  /103

Bentham - liberalny hegemon gwarantem pokoju   /117

4. Handel jako droga do pokoju: de la Court, Monteskiusz, oświecenie angielskie, szkockie i neapolitańskie  /123

Republika handlowa braci de la Court   /127

Handel zamiast cnoty - ograniczona monarchia niezależnych wigów  /134

Społeczeństwo handlowe w myśli francuskiej: Melon i Monteskiusz  /141

Społeczeństwo handlowe i perspektywy pokoju w myśli szkockiego oświecenia: Hume i Steuart  /153

Neapolitańska szkoła liberalizmu: Gaetano Filangieri  /160

5. Liberalny pacyfizm i filozoficzny radykalizm: Raynal, Condorcet, Paine, Barlow i Kant   /169

Histoire philosophigue - melanż liberalnego pacyfizmu i radykalnego republikanizmu  /172

Condorcet - liberalno-demokratyczna utopia  /177

Paradoks demokratycznego pokoju radykalnych demokratów  /184

Thomas Paine i Joel Barlow - pokój dzięki demokratycznej rewolucji   /187

Kant a liberalny pacyfizm  /194

6. Liberalny pacyfizm, klasyczna ekonomia polityczna i ruch wolnohandlowy  /211

Adam Smith a liberalny pacyfizm  /212

Odrodzenie  liberalnego pacyfizmu w oparciu o autorytet ekonomii politycznej  /232

Liberalny pacyfizm a liberalny imperializm  /235

Apogeum liberalnego pacyfizmu: Cobden i liberalizm manchesterski  /239

7. Francuscy liberałowie o pokoju światowym: Constant, Bastiat, Molinari  /256

Schyłek pacyfizmu leseferystów  /271

8. O nieracjonalności wojny: Bloch i Angell  /275

Jan Bloch - wojna jako upadek cywilizacji  /279

Norman Angel - pokój jako konsekwencja rozwoju gospodarczego  /289

Wielka katastrofa i jej konsekwencje  /289

Zakończenie: Nadzieje, iluzje i rozczarowania liberalnego pacyfizmu  /295

Aneks: Dziedzictwo liberalnego pacyfizmu a teoria demokratycznego pokoju   /303

Bibliografia  /317

Indeks osobowy  /339