Halowe kościoły z wieku XV i pierwszej połowy XVI na Śląsku

Autorki: Hanna Kozaczewska-Golasz, Hanna Golasz-Szołomicka

Rok wydania: 2018

Ilość stron: 431

Oprawa: twarda

Format: 21,5 cm x 30,0 cm

W okresie od XV do połowy XVI w. na Śląsku wznoszono kościoły halowe o trzech typach układów przestrzennych: z prezbiterium jednonawowym, z prezbiterium trójnawowym halowym zakończonym trzema wielobokami (występujące wcześniej), z prezbiterium halowym z obejściem (nowy układ), niekiedy z kaplicami przy prezbiterium lub korpusie. Budowle były wysokie, ale nie przesadnie wysmukłe. Wnętrza naw przekrywano nowymi typami sklepień: bogatymi sklepieniami gwiaździstymi, sieciowymi o różnych układach żeber oraz kryształowymi. Wzory sklepień przyszły z Zachodu, a w przypadku sklepień sieciowych także z Czech.

Kościoły, zwłaszcza XV-wieczne z halowymi prezbiteriami, były majestatyczne i pełne światła – to kontynuacja gotyku rozwiniętego, w którym umiejętnie wykorzystywano halową przestrzeń i dekoracje architektoniczne. Istotną rolę dekoracyjną we wnętrzach i elewacjach odgrywały okna maswerkowe. Do kompozycji maswerków wprowadzono nowe formy krzywolinijne oraz linearne. Portale były skromne i niewielkich rozmiarów.

W gotyku późnym, w 2 poł. XV w., a głównie w 1 poł. XVI, zaczęto powracać do form z XIII w. (arkadowe ściany tęczowe, dwuwieżowe fasady i układ wendyjski cegieł). Równocześnie w 2 ćw. XV w. pojawiły się pierwsze znamiona renesansu – gładkie ściany zewnętrzne i sklepienia krzyżowe o przekrojach prawie półkolistych, około połowy XVI w. formy gotyckie połączono z renesansowymi.

Spis treści:

Wstęp  /7

Rzut i bryła  /25

Konstrukcja  /34

Wnętrza  /38

Sklepienia  /47

Elewacje  /61

Detale architektoniczne i rzeźbiarskie  /77

- Filary  /77

- Żebra, wsporniki sklepienne i zworniki  /78

- Okna maswerkowe  /92

- Portale  /96

Kościoły halowe na tle bazylikowych  /100

Kościoły śląskie na tle kościołów sąsiednich dzielnic i krajów europejskich  /108

Zakończenie  /148

KATALOG halowych kościołów z wieku XV i pierwszej połowy XVI na Śląsku

Bytom. Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny (obecnie Wniebowzięcia NMP)  /159

Góra. Kościół parafialny pw. św. Katarzyny  /175

Gryfów Śląski. Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny (potem św. Jadwigi Śląskiej, obecnie św. Jadwigi)  /192

Gubin. Kościół parafialny  /200

Jawor. Kościół bernardynów pw. Panny Marii i św. Andrzeja  /213

Kąty Wrocławskie. Kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła (obecnie śś. Apostołów Piotra i Pawła)  /225

Lubawka. Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny (obecnie Wniebowzięcia NMP)  /234

Lubsko. Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny (obecnie Nawiedzenia NMP)  /242

Lwówek Śląski. Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny (obecnie Wniebowzięcia NMP)  /255

Mirsk. Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny (obecnie Zwiastowania NMP)  /272

Namysłów. Kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła (obecnie śś. Apostołów Piotra i Pawła)  /281

Nysa. Kościół parafialny pw. św. Jakuba (obecnie św. Jakuba i św. Agnieszki)  /297

Opole. Kolegiata pw. Krzyża Świętego (obecnie katedra Podwyższenia Krzyża Świętego)  /311

Sobótka. Kościół pw. św. Anny  /327

Syców. Kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła  /337

Szprotawa. Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny (obecnie Wniebowzięcia NMP)  /348

Wińsko. Kościół parafialny pw. Panny Marii (obecnie kościół pomocniczy św. Trójcy)  /360

Wrocław. Kościół pw. św. Barbary (obecnie katedra kościoła prawosławnego Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy) /368

Żary. Kościół parafialny pw. Najświetszej Marii Panny (obecnie Najświętszego Serca Pana Jezusa)  /387

Żory. Kościół parafialny pw. śś. Filipa i Jakuba (obecnie śś. Apostołów Filipa i Jakuba)  /405