Halowe kościoły z XIII wieku na Śląsku

Autorki: Hanna Kozaczewska-Golasz

Rok wydania: 2015

Ilość stron: 310

Oprawa: miękka

Format: 21,5 cm x 30,0 cm

Pierwsze kościoły halowe na Śląsku zaczęto wznosić w 1 tercji XIII w. (Wrocław, Oleśnica, Dzierżoniów). Były to kościoły parafialne o prostym układzie przestrzennym, na który składał się prostokątny bezwieżowy korpus oraz prostokątne prezbiterium.

Halowy układ przestrzenny przyjęły po 1230 r. kościoły franciszkanów wrocławskich oraz cystersów w Henrykowie. Bryły kościołów zakonnych były bardziej rozbudowane. W kościele cysterskim po raz pierwszy zaplanowano prostokątne, trójnawowe prezbiterium z obejściem i wieńcem kaplic, całość zamierzano przesklepić.

W 3 ćwierci XIII w. nadal budowano kościoły parafialne o prostokątnych prezbiteriach (Grodków, Kożuchów), a równocześnie zaczęto wznosić prezbiteria zakończone wielobocznie (Głubczyce, Racibórz). Nowym elementem stały się dwuwieżowe fasady (Głubczyce, Racibórz, Złotoryja). Wszystkie kościoły były przesklepione, żebra sklepienne spływały na służki lub wsporniki. Wiązki służek na ścianach i filarach nadawały tym kościołom charakter gotyki klasycznego, trwającego do końca stulecia.

W 4 ćwierci XIII w. rozpoczęto budowę kościoła cysterskiego w Kamieńcu Ząbkowickim (od 1272 r.) oraz kolegiatę pw. św. Krzyża we Wrocławiu (1288-1295) - prezbiterium, transept i mury obwodowe dolnego kościoła). Obiekty te otrzymały rozbudowane układy przestrzenne o znacznej wysokości. Ich wnętrza o gładkich ścianach bez służek wyznaczyły początek nowego etapu gotyku - gotyku rozwiniętego, który panował na Śląsku w XIV w.

Spis treści:

Wstęp  /7

Rzut i bryła  /27

Konstrukcja i sklepienia  /35

Wnętrza  /44

Elewacje  /49

Detale architektoniczne i rzeźbiarskie  /58

- Filary  /58

- Sklepienia i ich detale  /67

- Okna  /80

- Portale  /83

Kościoły halowe na tle bazylikowych  /87

Podsumowanie  /95

KATALOG halowych kościołów z  XIII wieku na Śląsku

Dzierżoniów. Kościół parafialny pw. św. Jerzego  /101

Głubczyce. Kościół parafialny pw. Panny Marii  /114

Grodków. Kościół parafialny pw. Najświętszej Panny Marii, później pw. św. Michała Archanioła  /128

Henryków. Kościół cysterski pw. Najświętszej Panny Marii  /145

Kamieniec Ząbkowicki. Kościół cysterski pw. Najświętszej Marii Panny  /161

Kożuchów. Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny /176

Lubsko. Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny  /188

Oleśnica. Kościół parafialny pw. św. Jana Ewangelisty  /201

Racibórz. Kościół parafialny pw. Panny Marii  /207

Trzebnica. Kościół cysterski pw. św. Bartłomieja, kaplica pw. św. Jadwigi  /217

Wrocław. Kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca, później pw. św. Elżbiety  /227

Wrocław. Kościół parafialny pw. św. Andrzeja, później pw. św. Marii Magdaleny  /235

Wrocław. Kościół pofranciszkańcki pw. św. Jakuba, później pw. św. Wincentego  /238

Wrocław. Kolegiata pw. św. Krzyża  /244

Ziębice. Kościół parafialny pw. Panny Marii, późnie pw. św. Jerzego  /260

Złotoryja. Kościół parafialny pw. Najświętszej Panny Marii /277

Bibliografia  /303

Summary  /307

Zusammenfassung  /309