Gryfina. Niedoceniana księżna (1244/49-1303/09)

Autorka: Agnieszka Teterycz-Puzio

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 188

Okładka: twarda

Format: 17,5 cm x 24,5 cm

Celem pracy jest ukazanie postaci księżnej sieradzkiej, a następnie krakowsko-sandomierskiej Gryfiny, pochodzącej po kądzieli z węgierskiego rodu Arpadów, wnuczki Beli IV, zaś po mieczu wywodzącej się z rodu księcia ruskiego Rościsława Michajłowicza. Siostrą Gryfiny była Kunegunda, królowa Czech, żona władcy czeskiego Przemysła Ottokara II. Dwie ciotki Gryfiny, Kinga (Kunegunda) i Jolenta Helena, podobnie jak ona trafiły na dwory piastowskie, pierwsza jako żona Bolesława Wstydliwego, druga wyszła za mąż za Bolesława Pobożnego. Jej siostrzenica, Kunegunda, została księżną mazowiecką, jako żona Bolesława II.

Gryfina była kobietą ambitną. Wprawdzie jej małżeństwo trudno określić słowami szczęśliwe i udane, ale mogła mieć wpływ na postępowanie swojego męża, być może dzięki jej uporowi został on księciem krakowskim po śmierci Bolesława Wstydliwego. Wspierała go w trudnych momentach jego rządów w Krakowie (bunt możnych, najazd mongolski). Warto też pamiętać o roli, jaką odegrała po śmierci męża, kiedy rozpoczęły się walki o tron krakowski. Księżna otwarcie wsparła swego siostrzeńca Wacława II w dążeniu do opanowania Krakowa. W zamian zyskała jego wsparcie jako „pani sądecka”. Pod jej opieką znalazła się też przyszła żona Wacława II, a córka króla polskiego Przemysła II – Ryksa Elżbieta.

Książka obejmuje czas życia księżnej, z odwołaniem do wydarzeń wcześniejszych lub późniejszych, jeśli jest to istotne dla pełnego ukazania jej postaci. Niestety pozostało bardzo mało informacji źródłowych dotyczących życia i działań podejmowanych przez Gryfinę. Źródła oświetlają tylko niektóre okresy z jej życia, jak np. problemy w małżeństwie, czy jej postawę w czasie buntu możnych w 1285 r. Stosunkowo dużo wiadomości natomiast dotyczy działalności Gryfiny w posiadłości sądeckiej w okresie wdowieństwa oraz roli, jaką odgrywała w realizacji zamierzeń politycznych króla czeskiego Wacława II. Wydarzenia z życia księżnej, o których wiadomo mniej, warto spróbować przybliżyć bądź naszkicować poprzez przedstawienie szerszego kontekstu, czy też naświetlenie ogólnej sytuacji politycznej w omawianym czasie, zwłaszcza w zakresie zdarzeń i okoliczności potencjalnie wpływających na losy Gryfiny.

(fragment Wstępu)

Spis treści:

Wstęp /5

Rozdział I. Lata dzieciństwa i młodości, zawarcie małżeństwa /13

1. Rodzice i rodzina. Krąg rodzinny Gryfiny  /13

2. Sytuacja polityczna w Europie Środkowej. Piastowie wobec tzw. walki o dziedzictwo po Babenbergach  /22

3. Krąg rodzinny Leszka Czarnego  /32

4. Bezpośrednie okoliczności zawarcia małżeństwa Gryfiny i Leszka Czarnego  /39

Rozdział II. Księżna sieradzka - w oczekiwaniu na władzę  /47

1. Pobyt w Sieradzu  /47

2. Stracone nadzieje? Wobec wydarzeń 1271 r.  /60

3. Zgoda na książęcym dworze  /67

Rozdział III. Gryfina księżną krakowsko-sandomierską  /87

1. Początek panowania w Krakowie /87

2. Bunt w 1282 r.?  /93

3. Rola Gryfiny w trakcie buntu możnych w 1285 r.  /95

4. Małopolskie otoczenie księżnej Gryfiny  /101

5. Trzeci najazd mongolski i jego następstwa  /104

6. Relacje rodzinne  /108

Rozdział IV. Księżna wdowa. "Pani sądecka"  /113

1. Sytuacja polityczna po śmierci Leszka Czarnego /113

2. Początki pobytu Gryfiny w ziemi sądeckiej /121

3. W sojuszu z królem czeskim Wacławem II  /124

4. Rządy Gryfiny w ziemi sądeckiej  /128

5. Sądecki dwór Gryfiny /136

6. Opieka Gryfiny nad Ryksą Elżbietą, córką króla Przemysła II  /142

Zakończenie /149

Bibliografia  /153

Indeks /173