Gród Kalisz-Zawodzie we wczesnym średniowieczu

Redakcja: Tadeusz Baranowski, Dorota Cygnot

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 444 + CD

Okładka: twarda

Format: 21,00 cm x 29,5 cm

Seria: Origenes Polonorum Tom XVII

Origines Polonorum to wieloletni program wydawniczy, którego celem jest opublikowanie serii monografii, będącą rezultatem zrealizowanego w latach 1999-2004 projektu badawczego Komitetu Badań Naukowych  "Ziemie polskie na przełomie tysiącleci:, który koordynował IAE PAN ....

Gród w Kaliszu na Zawodziu to jeden z głównych wczesnośredniowiecznych grodów Wielkopolski, centrum osadnicze, gospodarcze, siedziba władzy

świeckiej i kościelnej, a wcześniej zapewne ośrodek pogański. Publikacja Gród Kalisz-Zawodzie we wczesnym średniowieczu ujmuje rezultaty prac kilku generacji archeologów i historyków

Badania archeologiczne na Zawodziu zapoczątkował Włodzimierz Demetrykiewicz (1903 r.). Najdonioślejsze odkrycia dokonane podczas badań milenijnych, są dziełem ekipy IHKM PAN po kierunkiem Iwony i  Krzysztofa Dąbrowskich (1958-1965). Kontynuowała je ekipa IAE PAN kierowana przez Tadeusza Baranowskiego (1982-1995 i 2006-2007). W 2007 r. powstał rezerwat archeologiczny  "Kaliski gród Piastów". Materiały archeologiczne uzyskane podczas badań wykopaliskowych w kaliskim grodzie zostały opublikowane w niniejszym tomie na poziomie źródłowym. W powiązaniu z dynamicznym procesem przemian środowiska naturalnego i w kontekście dziejów grodu ukazane zostały odkryte obiekty (umocnienia grodu, zabudowa mieszkalno-gospodarcza, architektura sakralna wraz z rekonstrukcjami budowli, pochówki w obrębie cmentarza przykościelnego) oraz zabytki ruchome (ceramika, przedmioty z metalu, kości z rogu, drewna, gliny, kamienia, szkła). Przedstawiono też najważniejsze interpretacje odkrytych źródeł oraz wysunięto hipotezy badawcze, wymagające weryfikacji w przyszłości.

(opis wydawcy)

Spis treści:

O autorach   /9

WPROWADZENIE ( Tadeusz Baranowski)    /13

HISTORIA, ETAPY I METODY BADAŃ 

I. Historia badań grodziska na Zawodziu  (Tadeusz Baranowski)  /19

II. Etapy prac wykopaliskowych oraz stosowane metody badawcze i dokumentacyjne (Tadeusz Baranowski)  /27

POSZUKIWANIA GROBU MIESZKA III. HISTORIA

III. Historia poszukiwań w Kaliszu miejsca pochówku Mieszka III Starego (Karol Kollinger)   /35

IV. Pochówek Mieszka III Starego w Kaliszu. Przyczynek do studiów krytycznych nad wiarygodnością Kroniki tzw. wielkopolskiej (Karol Kollinger)  /53

WARUNKI NATURALNE KALISKIEG0 OŚRODKA GRODOWEGO

V. Środowisko naturalne w rejonie grodu na Zawodziu w Kaliszu (Tadeusz Baranowski)   /67                                                                                          

 VI. Przemiany geomorfologii terenu grodziska na Zawodziu w Kaliszu (Ewa Stupnicka)   /75

VI.1. Załącznik 1: Opisy prób geologicznych z grodziska na Zawodziu, Kalisz (Ewa Stupnicka) (płyta CD) 

VI.2. Załącznik 2: Opisy prób zebranych w 1991 r. z grodziska na Zawodziu, Kalisz (Ewa Stupnicka (płyta CD)

DZIEJE WCZESNOŚREDNIOWIECZNEGO KALISZA

VII. Kaliski ośrodek grodowy w państwie Piastów ( Tadeusz Baranowski)   /83

VIII. Rozwój fundacji kościelnych w ośrodku kaliskim we wczesnym średniowieczu (Dariusz Wyczółkowski)   /89

GRODZISKO NA ZAWODZIU: WARSTWY, OBIEKTY, STRUKTURY - LOKALIZACJA - CHRONOLOGIA

IX. Fazy rozwoju grodu. Zmiany zachodzące w przestrzeni grodu ujęte w fazy na podstawie analizy stratygrafii grodziska w Kaliszu na Zawodziu (Tadeusz Baranowski )    /101

IX.1. Aneks 1 : Wykaz jednostek stratygraficznych wyróżnionych podczas badań wykopaliskowych grodziska na Zawodziu w latach 1958-1962 ( Tadeusz Baranowski, Małgorzata Gula, Dorota Cyngot ) (płyta CD)

IX.2. Aneks 2: Wykaz jednostek stratygraficznych wyróżnionych podczas badań wykopaliskowych grodziska na Zawodziu w latach 1982-1992 (Tadeusz Baranowski, Małgorzata, Dorota Cyngot ) (płyta CD)

IX.3. Aneks 3: Wykaz jednostek stratygraficznych wyróżnionych podczas badań wykopaliskowych grodziska na Zawodziu w latach 2006-2007 ( Tadeusz Baranowski, Dorota Cyngot) (płyta CD)

X. Gród na Zawodziu w Kaliszu w świetle nowych wyników datowań 14C (Tadeusz Baranowski, Gilberto Calderoni, Robert Żukowski)        /107                                                                                                                                                                                                  XI. System obrony stałej grodu Kalisz-Zawodzie (Dariusz Wyczółkowski)   /115

XII. Zabudowa mieszkalno-gospodarcza w obrębie grodu na Zawodziu (Dorota Cyngot, Dariusz Wyczółkowski)   /143

XIII. Kościół drewniany w Kaliszu na Zawodziu ( Tadeusz Baranowski)   /155

XIV. Kościół św. Pawła na Zawodziu w Kaliszu w świetle badań archeologiczno-architektonicznych i historyczno-artystycznych z lat 1991-1992 (Teresa Rodzińska-Chorąży , Tomasz Więcławowicz)   /161

XV. Cmentarzysko pogańskie i cmentarz przykościelny na grodzisku Kalisz-Zawodzie (Tadeusz Baranowski)    /183

XV. 1. Aneks: Katalog grobów z cmentarzyska przykościelnego na stanowisku Kalisz-Zawodzie, grodzisko (badania 1958-1965) (Tadeusz Baranowski) (płyta CD)

XVI. Szczątki ludzkie ze stanowiska Kalisz-Zawodzie (Rafał A. Fetner)   /189

ŹRÓDŁA ARCHEOLOGICZNE RUCHOME Z GRODZISKA NA ZAWODZIU

XVII. Ceramika z grodziska na Zawodziu. Wstępna charakterystyka na przykładzie zabytków z „budynku z beczką;" i wykopu 9C na majdanie (Adam Kędzierski)    /201

XVIII. Wybrane zabytki metalowe z grodziska Kalisz-Zawodzie (Mariusz Błoński)   /235

XIX Narzędzia złotnicze i inne ślady działalności złotniczej z grodziska na Zawodziu w Kaliszu (Mariusz Błoński, Tadeusz, Baranowski)       /263                                                                                                                                                               

 XX. Broń oraz elementy oporządzenia jeździeckiego i rzędu końskiego z grodziska Kalisz-Zawodzie (Mariusz Błoński, Igor Makulski)   /275

XXI. Monety średniowieczne z grodziska w Kaliszu-Zawodziu (Adam Kędzierski)   /303

XXII. Średniowieczne wyroby z surowca kościanego z grodziska w Kaliszu-Zawodziu ( Joanna Piątkowska-Małecka)  /315

XXIII. Przedmioty z  drewna i kory z grodziska Kalisz-Zawodzie (Paweł Rygiel)   /335

Tabele XXIII.1-3 (płyta CD)

XXIV. Przedmioty z gliny, kamienia i szkła z grodziska Kalisz-Zawodzie (Paweł Rygiel)   /351

Tabele XXIV.1-3 (płyta CD)

ZAKOŃCZENIE ( Tadeusz Baranowski)    /369

STRESZCZENIE   /373

Bibliografia   /391

Indeks osób   /429

Indeks nazw geograficzno-historycznych i etnicznych   /439