Grabież mienia w Kraju Warty 1939-1945. Działalność Urzędu Powierniczego w Poznaniu

Autor: Bogumił Rudawski

Rok wydania: 2018

Liczba stron: 282

Okładka: miękka

Format: 16,0  cm x 23,0 cm

Autor korzystając z ogromnej bazy źródłowej zgromadzonej podczas kwerendy w archiwach państwowych w Polsce i w Niemczech przedstawia zjawisko grabieży mienia, „które było powszechnym doświadczeniem wojennej rzeczywistości lat 1939-1945 w Polsce. Grabież trwała nieustannie przez cały okres okupacji i była zaplanowanym elementem niszczenia egzystencji ludzi. Już od początku okupacji nakładano na obywateli polskich różne ograniczenia majątkowe oraz zajmowano ich mienie na drodze rekwizycji i konfiskat. Grabież mienia w Kraju Warty, podobnie jak na całym obszarze Polski zajętym przez III Rzeszę, miała charakter masowy i przybrała dwie zasadnicze formy – rabunku pozainstytucjonalnego, w którym aktywni byli przez cały okres okupacji niemieccy funkcjonariusze oraz niemieccy cywile oraz grabieży oficjalnej, ujętej w struktury organizacyjne. Bardziej dotkliwa okazała się ta druga forma wywłaszczeń dokonywana przez specjalnie w tym celu ustanowione instytucje niemieckiej administracji państwowej, które organizowały i przeprowadzały konfiskaty majątku Polaków. […] Spośród nich najważniejszą instytucją był Główny Urząd Powierniczy Wschód (Haupttreuhandstelle Ost, HTO), który objął swym działaniem polskie ziemie inkorporowane do Niemiec oraz częściowo Rzeszę Niemiecką. HTO posiadał sieć ekspozytur – Urzędów Powierniczych, które działały w poszczególnych jednostkach ziem wcielonych. Dla Kraju Warty ustanowiono Urząd Powierniczy w Poznaniu (Treuhandstelle Posen) wraz z filią w Łodzi.  […]

Grabieżcza polityka administracji powierniczej spowodowała zupełne zniszczenie podstaw gospodarki prywatnej i przedwojennej struktury własnościowej. Bezwzględna gospodarcza eksploatacja objęła wszystkie dziedziny życia społeczno-gospodarczego i zrujnowała w wysokim stopniu polski dorobek narodowy oraz prywatny większości polskich rodzin. Do szkód materialnych należy dodać szkody moralne. Polacy wykluczeni z uczestnictwa w życiu politycznym, kulturalnym i gospodarczym byli wykorzystywani w niemieckich przedsiębiorstwach jako tania siła robocza.”

(fragmenty książki)

Spis treści:

Wykaz skrótów  /7

Wstęp  /9

Rozdział I. Podstawowe założenia polityki niemieckiej w Kraju Warty  /19

1. Utworzenie administracji niemieckiej na okupowanym terytorium  /19

2. Niemiecka polityka narodowościowe  /25

3. Realizacja założeń polityki ekonomicznej  /36

Rozdział II. Zakres i podmiot grabieży. Działalność Głównego Urzędu Powierniczego Wschód  /43

1. Przedmiot i organizacja grabieży mienia polskiego  /46

1.1. Pozainstytucjonalna grabież mienia /47

1.2. Instytucjonalna grabież mienia /48

2. Główny Urząd Powierniczy Wschód  /56

2.1. Powstanie i działalność Głównego Urzędu Powierniczego Wschód  /56

2.2. "Prawne" podstawy działalności administracji powierniczej /72

Rozdział III. Urząd Powierniczy w Poznaniu  /77

1. Powstanie i działalność Urzędu Powierniczego w Poznaniu  /77

2. Charakterystyka zadań i działalności referatów administracyjnych  /85

3. Charakterystyka zadań i działalności referatów gospodarczych  /93

4. Filia Urzędu Powierniczego w Łodzi /100

5. Personel Urzędu Powierniczego w Poznaniu  /105

Rozdział IV. Urząd Powierniczy a inne instytucje niemieckie  /115

1. Generalny referent ds. umacniania niemczyzny  /115

2. Niemieckie Towarzystwo Przesiedleńczo-Powiernicze  /121

3. Niemiecka lista narodowościowa. Mienie osób III i IV kategorii DVL  /124

4. Stosunek Arthura Greisera do Urzędu Powierniczego  /127

5. Komisarz Rzeszy ds. traktowania mienia obcego  /128

Rozdział V. Grabież i konfiskaty mienia przemysłowego w Kraju Warty  /131

1. Organizacja oraz cele konfiskat /131

2. Przejęcia i konfiskaty przedsiębiorstw realizowane przez Główny Urząd Powierniczy Wschód. Zakłady przemysłu zbrojeniowego /140

3. Konfiskaty przedsiębiorstw realizowane przez Urząd Powierniczy w Poznaniu /150

Rozdział VI. Grabież i konfiskaty placówek handlowych, warsztatów rzemieślniczych, nieruchomości oraz hoteli i obiektów gastronomicznych /171

1. Placówki handlowe /171

2. Warsztaty rzemieślnicze /186

3. Nieruchomości - mieszkania i parcele miejskie /197

4. Obiekty turystyczne i gastronomiczne /208

Rozdział VII. Udział Głównego Urzędu Powierniczego Wschód oraz Urzędu Powierniczego w Poznaniu w grabieży mienia /213

1. Ustalenie finansowych rozmiarów grabieży  /213

2. Oszacowanie ilościowych rozmiarów grabieży  /220

Zakończenie /225

Wykaz tabel, ilustracji, fotografii /231

Bibliografia  /233

Aneks /243

Summary279