Gospodarka rolna społeczności tzw. kultury łużyckiej

Autorka: Joanna Urban

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 266

Okładka: miękka

Format: 21,0 cm x 29,5 cm

"W polskim piśmiennictwie archeologicznym brakowało dotąd całościowego potraktowanie tej tematyki, tym większa zasługa Autorki, która z rozproszonych, często wyrywkowych danych stworzyła spójny obraz rolnictwa w tych wycinkach pradziejów. Na pewno nie było to zadanie łatwe, gdyż wymagało studiów nad różnymi rodzajami źródeł, tak archeologicznymi jak i botanicznymi. Autorka wykazała ich szeroką znajomość, umiejętność interpretacji i wyciągania wniosków. W rezultacie powstało niezwykle ciekawe, wysoce fachowe dzieło, które przeczytałam z ogromnym zainteresowaniem i przyjemnością, nie mogąc się powstrzymać od konstatacji, że polska nauka zyskuje właśnie ważną pracę, która przez lata będzie przewodnikiem dla archeologów, biologów i przedstawicieli innych dyscyplin nauki."

(z recenzji dr hab. E.M. Kłosińskiej, prof. UMCS)

Spis treści:

I. Cel, zakres i metody pracy /5

II. Dzieje i stan badań problematyki związanej z gospodarką rolną w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza ze szczególnym uwzględnieniem danych paleobotanicznych i palinologicznych /13

II.1. Historia badań /13
II.2. Źródła archeologiczne /15
II.3. Źródła archeobotaniczne /18
II.4. Źródła palinologiczne /20

III. Zmiany klimatyczne na Niżu Środkowoeuropejskim w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza i ich wpływ na środowisko naturalne /23

III.1. Problemy datowania fazy przejściowej pomiędzy okresem subborealnym a subatlantyckim /23
III.2. Przyczyny zmian klimatycznych na przełomie okresu subborealnego i subatlantyckiego /25
III.3. Cechy klimatu okresu subborealnego /26
III.4. Cechy klimatu starszej fazy okresu subatlantyckiego /27
III.5. Charakter gleb a wymagania środowiskowe roślin uprawnych /28
III.6. Zróżnicowanie fizjologiczne terenu a preferencje siedliskowe społeczności kultury łużyckiej /29
III.7. Zjawisko antropopresji a osadnictwo kultury łużyckiej /30

IV. Analiza mikroszczątków oraz odcisków fragmentów roślinnych i tkanin na ceramice i polepie /35

IV.1. Rośliny uprawne /38
Zboża /38
Rośliny motylkowate /48
Rośliny oleiste i włókniste /53
IV.2. Chwasty /62
IV.3. Rośliny jadalne nieuprawne /65

V. Analiza profili palinologicznych pod kątem obecności śladów roślin uprawnych /93

VI. Analiza przedmiotów związanych z uprawą roli i przetwórstwem produktów rolnych /103

VI.1. Przedmioty drewniane /103
Radła /103
Radlice (łopatkowe) /109
VI.2. Przedmioty rogowe /111
Motyki /111
Przedmioty motykowate /112
Rogowe części radeł /113
VI.3. Przedmioty kamienne i krzemienne /113
Kamienne części radeł /114
Motyki kamienne /114
Sierpy krzemienne /115
Żarna i rozcieracze /119
VI.4. Przedmioty metalowe /121
Sierpy brązowe /121
Radlice żelazne /124
Sierpy żelazne /124
Półkoski żelazne /125
VI.5. Przedmioty gliniane /126
Prażnice /126
Podsumowanie /126

VII. Analiza źródeł, które w sposób pośredni mogą poświadczać istnienie uprawy roli /129

VII.1. Jamy zasobowe /129
VII.2. Oprzęganie zwierząt /132
VII.3. Ślady orki i pól /133
VII.4. Roślinne szczątki pokonsumpcyjne /136
Podsumowanie /138

VIII. Techniczne aspekty procesu produkcyjnego: od przygotowania gleby pod uprawę po przetwórstwo plonów /139

VIII.1. Przygotowanie ziemi pod uprawę /139
VIII.2. Areały pól /144
VIII.3. Siew /144
VIII.4. Zbiór /147
VIII.5. Młocka /150
VIII.6. Magazynowanie /150
VIII.7. Przygotowanie pożywienia /153
VIII.8. Obróbka roślin włóknistych /155
VIII.9. Kontakty dalekosiężne a doskonalenie technologii upraw /155

IX. Próba oszacowania wielkości areałów uprawnych i wysokości potencjalnych plonów /159

IX.1. Rozważania na temat wielkości plonów na podstawie objętości jam zasobowych /160
IX.2. Zagadnienie wielkości potencjalnych plonów i areałów poddanych uprawie w świetle zapotrzebowania kalorycznego człowieka /161
IX.3. Szacunkowe wysokości plonów /162
IX.4. Szacunkowe kalkulacje wielkości areałów uprawnych /164

X. Próba rekonstrukcji powiązań gospodarki rolnej ludności kultury łużyckiej z osadnictwem i zmianami klimatycznymi /169

XI. Gospodarka rolna ludności kultury łużyckiej w nawiązaniu do innych dziedzin gospodarki żywieniowej - uwarunkowania i konsekwencje /175

XII. Podsumowanie i wnioski /181

Bibliografia /189

Summary /234