Geneza i rozwój idei kozactwa i Kozaczyzny w XVI wieku

Autor: Franciszek Rewita-Gawroński

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 152

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

REPRINT. Z pojęciem i charakterem Kozaczyzny złączona jest dziejowo nazwa Ukrainy. Nazwa ta, jak i Kozaczyzna, nie powstała od razu, nie ustaliła się rychło, a początkowo w stosunku do Rzeczypospolitej nie oznaczała tej lub innej prowincji. Na Rusi i w Wielkim Księstwie Moskiewskim nazwa Ukrainy była o wiele wcześniejszą i prawdopodobnie rozpożyczyliśmy ją od sąsiadów. Utworzenie się jej mogło wszakże wyniknąć i z ducha słowiańskiego i dlatego nazwy pokrewne jej, zbliżone brzmieniem i znaczeniem znajdujemy u różnych narodów słowiańskich. Nomenklaturę Ukraina spotykamy na Rusi już w XII wieku. W latopisie halickim (1187) jest mowa o Ukrainie z powodu śmierci księcia perejasławskiego Włodzimierza Glebowicza. We dwa lata później inny książę ruski, Rościsław, „jedzie ku Ukrainie halickiej”, zatem w stronę wprost przeciwną – na Zachód. W walce księcia Daniela z Leszkiem, kronikarz halicko-wołyńskiego latopisu powiada, że książę odebrał od Leszka (…) „całą Ukrainę” - w tym wypadku północno-zachodnie pogranicze... Autor dokładnie wyjaśnia genezę i pochodzenie kozactwa i kozaczyzny, a także ich dzieje, w tej rzetelnie opracowanej i bardzo interesującej książce.

Spis treści:

1. Nazwa Ukrainy, jej początek i charakter  /3

2. Granice i obszar Ukrainy kozackiej  /9

Statystyka ludności  /15

3. Przyrodzone warunki życia  /25

System wodny, jego charakter  /25

Wyspy i pławnie /28

Przeprawy i przewozy  /32

Pławnie, jeziora  /34

Rzeki i dopływy z prawej strony Dniepru  /35

Bałki, jary, bajraki  /37

Zalesienie i jego charakter, flora i fauna  /37

Klimat i bogactwo przyrody  /39

4. Sąsiedztwo historyczne  /44

Tatarzy - Szlaki tatarskie - Szlak wolności - Wołoszczyzna  

5. Zaludnienie i jego charakter  /57

I. Uwagi wstępne o ludności i zaludnieniu  /57

II. Etniczne i społeczne składniki Kozaczyzny  /65

6. Początek i charakter Kozaczyzny /73

I. Kozaczyzna w południowo-wschodnim sąsiedztwie Rzeczpospolitej Polskiej  /73

II. Kozaczyzna na południo-zachodzie Rzeczpospolitej Polskiej /78

III. Pogląd pisarzy współczesnych i rządu Rzeczpospolitej Polskiej na Kozaczyznę w pierwszym okresie jej istnienia  /88

7. Pierwszy okres rozwoju Kozaczyzny  /95

8. Obrona i zamki ukrainne od połowy XV w.  /120

A) Służba ziemska wojenna  /120

B) Stróże /125

C) Zaopatrzenie w broń i amunicję  /127

9. Sicze Zaporożne (Ich geneza, rozwój i charakter)  /133

I. Jak się zapatrywali nasi współcześni pisarze polityczni  na Kozaczyznę niżową w XVI i XVII w.  /133

II. Idealizowanie Kozaczyzny zaporoskiej  /137

III. Czemu były i jak się tworzyły zawiązki Siczy  /141