Europa w XIV i XV wieku

Autor: Denys Hay

Rok wydania: 2001

Liczba stron: 415

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,5 cm

Wieki XIV i XV w dziejach Europy to czas ważnych przemian, których znaczenie oceniły i przeanalizowały dopiero następne pokolenia Europejczyków. Dziś tę epokę nazywamy często - posługując się określeniem Johana Huizingi - jesienią średniowiecza, ale dla niektórych badaczy, zwłaszcza zajmujących się sztuką i literaturą, to początek Odrodzenia. Wtedy tworzył Petrarka, rozkwitała sztuka i literatura Italii, pojawiło się wielu uczonych. Denys Hay, badacz historii średniowiecznej, emerytowany profesor uniwersytetu w Edynburgu, przedstawia w swej pracy obraz przemian, jakie dokonały się w omawianym okresie na terenie Europy. Książka ma przejrzystą strukturę, dzięki czemu może służyć jako podręcznik uniwersytecki, a przystępny wykład ułatwi lekturę każdemu czytelnikowi zainteresowanemu tą epoką. Początkowe rozdziały ukazują główne grupy późnośredniowiecznego społeczeństwa, następne omawiają zmiany w życiu i zapatrywaniach politycznych, dalej czytamy o monarchiach środkowo- i wschodnioeuropejskich, a całość zamykają rozważania o jednoczących Europę więziach religijnych, kulturalnych i handlowych. Trzon pracy stanowi przegląd idei i praktyk politycznych wpisany w partie poświęcone ważniejszym zagadnieniom społecznym. Autor poświęca też sporo uwagi roli Kościoła, zarówno w wymiarze religijnym, jak i świeckim, a także problemowi władzy, uważając, że ci, którzy ją sprawują, przesądzają w dużym stopniu o obliczu i kulturze całej epoki.

Spis treści: 

Wstęp do pierwszego wydania /5

Wstęp do drugiego wydania /7

Rozdział 1. Źródła /9

Źródła narracyjne /10
Dokumenty i archiwa prywatne /13
"Niezamierzone" świadectwa /17

Rozdział 2. Europa na początku XIV wieku /19

Geografia gospodarcza Europy na początku XIV wieku /19
Ludzie w Europie w późnym średniowieczu /23
Scena polityczna /26

Rozdział 3. Społeczeństwo i jego struktury: chłopi, demografia /29

Początek XIV wieku /29
Kryzys ekonomiczny XIV wieku /33
Powstania chłopskie /36
Odrodzenie i zmiany /39
Wschód i Zachód: kontrasty /40
Demografia w późnym średniowieczu /42

Rozdział 4. Społeczeństwo i jego struktury: kler, szlachta i mieszczanie /45

Kler /46
Kler diecezjalny /48
Duchowieństwo zakonne /53
Zakony rycerskie /57
Arystokracja i szlachta /58
Arystokracja /60
Szlachta /62
Rycerstwo i wojna /65
Mieszczanie /66
Niewolnictwo w miastach śródziemnomorskich /69
Wielkość miast /70

Rozdział 5. Teoria i praktyka rządzenia /72

Polityczne spekulacje /72
Miejsce króla /74
Myśl koncyliarystyczna /79
Królowie i rządy w zachodniej Europie: Francja i Anglia /81
Władze lokalne /84
Królewska administracja w innych częściach zachodniej Europy /86
Późnośredniowieczne zmiany /88
Apanaże /89
Wojna i finanse we Francji /91
Prawo i system przedstawicielski we Francji /95
Anglia: podatki i parlament /98
Szkocja /100
Hiszpania /101
Rada i urzędnicy /103
Władze miejskie /106
Miasta niemieckie: liga hanzeatycka /110
Szwajcaria /111

Rozdział 6. Rozwój polityczny Europy Zachodniej /114

Anglia w XIV wieku /114
Anglia w XV wieku /119
Szkocja /122
Francja w XIV wieku /123
Francja po traktacie w Arras /126
Hiszpania w późnym średniowieczu /129
Wojna stuletnia /135
Korona i poddani w końcu XV wieku /141

Rozdział 7. Włosi i Włochy /144

Północ Italii: Mediolan, Genua, Wenecja /146
Toskania /150
Państwo Kościelne i Rzym /153
Neapol i Sycylia /155
Włoskie ideały i rzeczywistość /157

Rozdział 8. Niemcy i ich północni sąsiedzi /163

Cesarstwo: instytucje i władcy /164
Książęta, arystokracja, rycerze i miasta: niemieckie stany /170
Kurczenie się cesarstwa w późnym średniowieczu /175
Królestwa Skandynawii /178

Rozdział 9. Europa Środkowowschodnia /182

Rozwój scentralizowanych monarchii /183
Krótkotrwałe imperium czesko-węgierskie (1301-1306) /184
Odnowienie monarchii polskiej (1305-1333) /185
Andegaweńskie zwycięstwo nad węgierską oligarchią (1308-1342) /186
Powstanie księstw rumuńskich /188
Ekspansja terytorialna i rządy arystokracji za Jana Luksemburskiego (1310-1346) /189
Konsolidacja monarchii polskiej: Kazimierz Wielki (1333-1370) /191
Monarchia i lojalna magnateria: węgierski Ludwik Wielki (1342-1382) /193
Złote dekady Czech pod panowaniem Karola IV (1346-1378) /194
Zdobycze baronów u schyłku XIV wieku /197
Początek i rozwój władzy szlacheckiej /198
Czechy na drodze do rewolucji /200
Rewolucja husycka (1419-1436) /202
Współrządy Zygmunta i jego baronów na Węgrzech (1387-1437) /204
Początki szlacheckiej wolności w państwie polsko-litewskim (1386-1444) /207
Sejm w okresie bezkrólewia (1437-1457) /209
"Husycki król": Jerzy z Podiebradów (1457-1471) /212
"Nowa monarchia" Macieja Korwina na Węgrzech (1458-1490) /214?
Kazimierz IV Jagiellończyk w Polsce: wzmocnienie monarchii i zdobycze terytorialne (1447-1492) /217
Zwycięstwo szlacheckiej Rzeczypospolitej /218

Rozdział 10. Europa Wschodnia /222

Bizancjum w późnym średniowieczu /222
Cywilizacja bizantyńska /227
Postępy Turków osmańskich /231
Zachód i krucjata /235
Rosja: spadkobierczyni Bizancjum /237

Rozdział 11. Monarchia papieska: Kościół jako państwo /242

Kler i papież /243
Kuria w Awinionie /247
Kolegium kardynałów /250
Wielka Schizma /252
Sobory w Konstancji, Bazylei, Ferrarze-Florencji-Rzymie /256
Odbudowa papiestwa /262
Chrześcijaństwo po soborach /265

Rozdział 12. Więzi: religia /269

Stan łacińskiego chrześcijaństwa /270
Reforma i duchowieństwo /278
Mistycyzm i świeccy /281
Reforma i ortodoksja /284
Herezja /288
Represja wobec herezji: inkwizycja /295
Regionalizm religijny /295

Rozdział 13. Więzi: edukacja, literatura, sztuka /299

Edukacja w późnym średniowieczu /299
Nauczanie tradycyjne /304
Rozwój języków miejscowych /309
Włoskie Odrodzenie /312
Kontakty kulturalne między Północą i Południem w późnym średniowieczu /317

Rozdział 14. Więzi: handel /321

Komunikacja i handel /321
Handel lokalny i jarmarki /325
Handel wielkich miast i wymiana międzykontynentalna /328
Towary handlu dalekosiężnego /330
Techniki handlowe /334
Przemysł /341
Kierunki rozwoju europejskiego handlu w późnym średniowieczu /344
Więzi handlowe /437

Rozdział 15. Przyszłość: Europa i świat /351

Bibliografia /355
Tablice genealogiczne /365
Indeks osób /386
Indeks nazw geograficznych i etnicznych /398
Spis tablic i map /408
Spis ilustracji /409