Echa pancernego rajdu. Propaganda wojenna i kreacja mitów wyzwoleńczych na podstawie operacji mławsko-elbląskiej Armii Czerwonej

Autor: Tomasz Gliniecki

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 362

Okładka: twarda

Format: 15,00 cm x 21,5 cm

Publikacja jest próbą wielopłaszczyznowego omówienia obrazu epizodycznych, lecz symptomatycznych zdarzeń, które rzutowały na postrzeganie II wojny światowej i skutkowały wieloma fałszywymi interpretacjami faktów.

Autor skupił się na operacji mławsko-elbląskiej Armii Czerwonej. Mimo jej pozornie lokalnego charakteru warto zaznaczyć, że naturalnie wpisała się ona w dyskurs o Europie Środkowo-Wschodniej. Na uwagę zasługuje m.in. konfrontacja oficjalnego przekazu ze wspomnieniami świadków i ofiar. W publikacji przeanalizowano również powojenne funkcjonowanie mitu wyzwoleńczego aż do 1989 r. i późniejsze próby jego weryfikacji.

Spis treści:

Wstęp  /9

Rozdział 1. Sowiecka propaganda wojenna a narodziny mitów wyzwoleńczych /14

1.1. Propaganda i jej praktyczne zastosowanie w czasie wojny /17

1.2. Sowiecka doktryna propagandowa w obliczu wojny z Niemcami /21

1.3. Funkcjonowanie elementów systemu indoktrynacji w czasie wojny /33

1.3.1. Ład informacyjny i personel propagandy frontowej /34

1.3.2. Cenzura wojenna /40

1.3.3. Listy i paczki z frontu /42

1.4. Narzędzia propagandowe stosowane wobec żołnierzy Armii Czerwonej /43

1.4.1. Prasa /44

1.4.2. Fotografia frontowa /48

1.4.3. Literatura i poezja /51

1.4.4. Ulotki /53

1.4.5. Plakaty i instalacje wizualne /54

1.4.6. Radio i audycje megafonowe /56

1.4.7. Filmy i kroniki wojenne /58

1.5. Personifikacja bohaterów wojennych jako symboli walki i zwycięstwa /61

1.6. Zmiana postaw i przekonań jako zamierzony efekt propagandy /67

1.7. Funkcjonowanie mitów wyzwoleńczych /68

Rozdział 2. Tworzenie propagandowego obrazu operacji mławsko-elbląskiej /71

2.1. Informacje zamieszczone w prasie korpusu, armii i frontu /82

2.2. Artykuły korespondentów w prasie ogólnozwiązkowej /85

2.2.1. Artykuł podpułkownika Miłowanowa /86

2.2.2. Reportaż podpułkownika Szwankowa /90

2.2.3. Szkice reportażowe majora Kriega  /97

Rozdział 3. Odznaczenia bojowe żołnierzy jako element indoktrynacji  /113

3.1. Archiwum personalne Armii Czerwonej i pozyskane dokumenty nagrodowe /114

3.2. System nagradzania /121

3.3. Specyfika działań mitotwórczych przy nagradzaniu orderami /140

3.3.1. Zmiany rangi nadawanych odznaczeń  /141

3.3.2. Nagradzanie oficerów politycznych /143

3.3.3. Promowanie wybranych postaw żołnierskich /145

Rozdział 4. Kontynuacja mitu rajdu w powojennej historiografii /149

4.1. Historiografia europejska o rajdzie czołgów przez Elbląg /152

4.2. Polska interpretacja elbląskich wydarzeń z 23 stycznia 1945 roku /168

Rozdział 5. Konfrontacja wspomnień z narodowymi obrazami wojny /183

5.1. Niemiecka perspektywa cierpienia i klęsk  /183

5.1.1. Relacje niemieckich wojskowych /185

5.1.2. Zeznania niemieckich urzędników /194

5.1.3. Wspomnienia cywilnych mieszkańców Elbląga /197

5.1.4. Wspomnienia mieszkańców regionu /211

Rozdział 6. Funkcjonowanie mitów wyzwoleńczych w powojennym Elblągu /241

6.1. Upowszechnianie propagandy i tworzenie mitów (1945-1965)  /243

6.2. Mity wyzwoleńcze jako fundamenty powojennej tożsamości (1965-1989)  /249

6.3. Próba demontaże dotychczasowych mitów (po 1989 r.)  /265

6.4. Analiza specyfiki elbląskiego mitu wyzwoleńczego /269

Zakończenie /273

Wykaz skrótów /277

Bibliografia /281

Spis ilustracji /303

Aneks. Biogramy najważniejszych uczestników wydarzeń /307

Indeks nazwisk /353

Indeks geograficzny /359

Summary /361