Ecclesia Cultura Potestas. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa

Księga ofiarowana Siostrze Profesor Urszuli Borkowskiej OSU

Redakcja: Paweł Kras, Agnieszka Januszek, Agnieszka Nalewajek, Wojciech Polak

Rok wydania: 2006

Ilość stron: 832, 19 ilustracji, 2 mapy, 1 tablica genealogiczna

Oprawa: twarda

Format: 17,0 cm x  24,0 cm

Uwaga - przetarta, zarysowana okładka, przybrudzony grzbiet

Spis treści:

Zbiór 60 artykułów ofiarowany przez przyjaciół, kolegów i uczniów Siostrze Profesor Urszuli Borkowskiej OSU. Ich autorami są wybitni historycy polscy i zagraniczni. Dedykowane Jubilatce szkice obejmują chronologicznie przede wszystkim schyłek średniowiecza i początek czasów nowożytnych (XV-XVI w.), nie ograniczając się przy tym do zagadnień polskich, ale poświęcając uwagę również Litwie, Węgrom, Czechom, Rusi, Państwu Krzyżackiemu. Rozpiętość tematyczna jest wyjątkowo duża, a przez to niezwykle bogata: od prezentacji mało znanych materiałów źródłowych (rachunki kapitulne, ustawy synodalne, komputy) po syntetyczne wnioski o kulturze religijnej. Wyróżniającym się wątkiem jest obecność Kościoła – w życiu kulturalnym, politycznym i gospodarczym Polski oraz innych krajów Europy Środkowej. Jego strukturom, działalności przedstawicieli, życiu codziennemu i podstawom materialnym poświęcono część pierwszą publikacji: Ecclesia – institutiones et homines. W części drugiej – Vita religiosa – skoncentrowano się na średniowiecznych i wczesnonowożytnych przejawach duchowości, dostrzeganych przez badaczy w ruchu pielgrzymkowym, dworskiej celebrze, karaniu grzeszników czy działalności pisarskiej. Praeclara stirps Jagiellonica to obszerny dział o Jagiellonach. Analizom ich działalności publicznej, w tym budowlanej, towarzyszą ciekawe refleksje o pobożności i religijności członków tej dynastii. Głównym bohaterem części Ad historiae cognitionem jest Jan Długosz i jego warsztat historyka. Znalazły się tu także szkice poświęcone aktywności innych kronikarzy. Księgę zamyka dział Litterea et imago – o rzadkich i interesujących zabytkach sztuki piśmienniczej, architektury i malarstwa.

Spis treści:

Od Redakcji /5

Słowo wstępne Rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II Księdza Prof. dr. hab. Stanisława Wilka SDB /7

Czesław Deptuła, Paweł Kras — Siostra Profesor Urszula Borkowska OSU /9

Bibliografia prac Prof. dr hab. Urszuli Borkowskiej OSU (oprac. Agnieszka Januszek) /23

Wykaz prac magisterskich i doktorskich powstałych pod opieką naukową Siostry Profesor Urszuli Borkowskiej OSU (oprac. Agnieszka Nalewajek)  /37

Tabula Gratulatoria /41

ECCLESIA – INSTITUTIONES ET HOMINES /43

Przemysław Urbańczyk — Kontynentalne tło Zjazdu Gnieźnieńskiego /45

Andrzej M. Wyrwa — Najstarsze związki Wielkopolski z Europą (od drugiej połowy X do końca XIII wieku). Zarys problemu /51

Antoni Mironowicz — Organizacja Kościoła prawosławnego na ziemiach ruskich w XI-XIII wieku /69

Jacek Chachaj — Rozwój sieci świątyń katolickich obrządku łacińskiego na terenie diecezji kijowskiej do połowy XVII wieku /85

Feliks Kiryk — Kościół i parafia św. Pawła w Sandomierzu w okresie staropolskim /105

Wojciech Polak - Arengi i motywacje powinnościowe w dokumentach biskupów polskich do końca XIV wieku /129

Andrzej Radzimiński — Ustawodawstwo synodów diecezjalnych w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach. Uwagi do problemu /145

Sławomir Jóźwiak — Klasztor cysterski w Koronowie w okresie konfliktów polsko-krzyżackich w pierwszej połowie XV wieku/157

Izabela Skierska — Ornaty, sierpy i węgiel. O rachunkach łęczyckiej kapituły kolegiackiej w pierwszej połowie XV wieku /169

Dorota Żołądź-Strzelczyk — Budownictwo szkolne w Poznaniu w XVI wieku /185

Stanisław Litak — Karność szkolna w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku /195

Stanisław K. Olczak — Kościoły i ich wyposażenie w dekanatach nieszawskim i bobrownickim w pierwszej połowie XVII stulecia /203

Antoni Barciak — Arnoszt z Pardubic w narracyjnych średniowiecznych źródłach śląskich  /217

  Leszek Poniewozik — Jan Długosz – prałat wiślicki /223

Edward Opaliński — Stosunki w rodzinie prymasa Wawrzyńca Gembickiego /233

VITA RELIGIOSA /245

Jerzy Kłoczowski — Jacques Le Goff i jego historia religijna wieków średnich /247

Halina Manikowska — „Hulanki były nam najlepszym nabożeństwem i odpustem...”. Późnośredniowieczne peregrinationes maiores władców: między sacrum a profanum /255

Stefan Kwiatkowski — Superbia w ocenach moralnych i kontaktach między ludźmi różnych kultur w okresie chrystianizacji krajów Europy Środkowowschodniej /267

Joanna Nastalska — Thronus caelestis w średniowiecznych łacińskich legendach o św. Wacławie /281

Ks. Janusz Kania — Próba rekonstrukcji drogi historycznej peregrynacji Wizerunku Jasnogórskiego do początku XIII wieku /301

Brenda Bolton — Orta est nova lux in orbe Romano: Innocent III’s Coronation of Otto IV /315

Paweł Kras — ...in detestationem veteris erroris. Publiczna pokuta heretyków w trzynastowiecznej Langwedocji w świetle najstarszego podręcznika dla inkwizytorów Processus inquisitionis (1248-1249) /329

Wojciech Iwańczak — Uwagi o religijności ziem czeskich drugiej połowy XIV wieku /343

Eugeniusz Wiśniowski — Wizytacja archidiakonatu praskiego z lat 1379-1382  /357

  Stanisław Bylina — Z dziejów pojęcia Picardi (haeretici), picardi, pikharti /361

Waldemar Rozynkowski — O roku liturgicznym zakonu krzyżackiego w świetle inwentarzy domów zakonnych w Prusach 367

Rafał Kuśmierczyk — Religijność chłopów kujawskich w końcu XVI wieku. Próba sondażu /377

Tomasz Wiślicz — Wrażliwość mirakularna w świetle ksiąg cudów z XVI-XVIII wieku   /387

Leszek Wojciechowski — W kręgu wczesnonowożytnych motywów pasyjnych. Utwór Precatio sive eiaculatio ad Christum [in cruce]pendentem zamieszczony w dziełku Macieja Waleriana Historia perbrevis (1537)  /397

Henryk Gmiterek — Z dziejów funeralistyki Braci Czeskich. Kazanie o wyznaniu wiary na pogrzebie Marianny z Leszczyńskich Zasławskiej w 1642 roku /409

PRAECLARA STIRPS JAGIELLONICA  /417

Krzysztof Ożóg — Mistrza Mikołaja z Kozłowa poglądy na władzę i państwo /419

Jan Tęgowski — Świadectwo postępów w chrystianizacji Litwy. Misja legatów papieża Bonifacego IX na Litwę w 1390 roku /431

Mieczysław Markowski — Znaczenie jagiellońskiej fundacji Studium Generalnego Uniwersytetu Krakowskiego /439

János M. Bak — Ein — gescheiterter — Versuch Ungarn zum Ständestaat zu verwandeln /451

Wojciech Fałkowski — Polsko-litewskie negocjacje w 1446 roku/ 465

Maria Koczerska — Jak duchowieństwo krakowskie witało króla i królową w XV wieku? /477

Jadwiga Krzyżaniakowa — Portret niedokończony. Kazimierz Jagiellończyk w Annales Jana Długosza /487

Maria Bogucka — Renesansowy władca a religia. Kilka refleksji na temat pobożności ostatnich Jagiellonów /501

Barbara Trelińska — Pieczęć kapituły metropolitalnej gnieźnieńskiej z czasów arcybiskupa Fryderyka Jagiellończyka /513

Agnieszka Januszek — ...architecturam colluit. O potrzebie nowego spojrzenia na działalność budowlaną króla Zygmunta Augusta /519

Marek Ferenc — Uwagi o dworze litewskim Zygmunta Augusta w latach 1548-1572 /537

Ewa Dubas-Urwanowicz — Obiit, non abiit. Nieudane próby utworzenia centrum politycznego w Knyszynie po śmierci Zygmunta Augusta /5490

Stanisław A. Sroka — Piastówny na Węgrzech w dobie Jagiellonów (1490-1526) /559

Leszek Kajzer — Z nowych badań nad zamkami prywatnymi z Niżu Polskiego /569

AD HISTORIAE COGNITIONEM  /583

Martin Nodl — „Gdzie wszystkie rzeki płyną pod górę”, czyli o baśniach, kiedy jeszcze nie były baśniami /585

Henryk Samsonowicz — Interwencje Boże w dziejach: trzy przykłady z przełomu XI i XII wieku /597

Dariusz Prucnal — Thietmarowy „cud” Związku Lutyckiego w latach 1003-1018 /605

Norbert Kersken —Gott und die Heiligen in der mittelalterlichen polnischen Geschichtsschreibung /619

Czesław Deptuła — Księdza kanonika Jana Długosza osobliwe spojrzenie na miasta Regni Poloniae /649

Jan Ptak — Co Jan Długosz mógł wiedzieć o bitwie rozegranej w 1205 roku pod Zawichostem? /673

Agnieszka Nalewajek — Czy dokument w warsztacie historycznym Roczników Jana Długosza był źródłem służącym poznawaniu przeszłości?/689

LITTERAE ET IMAGO  /697

Anna Adamska — Marco Mostert The „Violent Death” of Medieval Charters: Some Observations on the Symbolic Uses of Document /699

Robert Suckale — Beobachtungen zu den Bildern im Nekrolog des Regensburger Frauenstiftes Obermünster /711

Anne Hudson — The Carthusians and a Wycliffite Bible /731

Jarosław Wenta — Kilka uwag o początkach katalogów biskupów krakowskich /743

Aleksandra Witkowska OSU — Katalogi hagiograficzne Marcina Baroniusza  /753

Henryk Wąsowicz — Trzy wiersze i rzecz prozą, czyli o szesnastowiecznej gnieźnieńskiej ars computandi /771

Jerzy Strzelczyk — Z dziejów literackiej aktywności kobiet za Pirenejami. Autobiografia Leonory López de Córdoba /785

Jakub Kostowski — Późnogotyckie nastawy ołtarzowe przypisywane pracowni Mistrza Ołtarza z Gościszowic. Kilka uwag i spostrzeżeń na marginesie monografii warsztatu /797

Urszula Mazurczak — Vincenzo Foppa’s (1472-1515) Mysterious Portrait of a child reading /815