Dzieje unii polsko-litewskiej w latach 1482/1492-1569

Autor: Dominik Szulc

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 1012

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

W 2019 r. obchodziliśmy 450. rocznicę zawarcia unii lubelskiej, zaś trzy lata później - śmierci króla Zygmunta Augusta, twórcy tego układu. Zawarta w 1569 r. w Lublinie między Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim unia realna wpływała na dzieje wspólnego państwa aż do końca XVIII w. Świadczyło to o jej ponadczasowości.

Celem tej pracy jest prześledzenie procesu dochodzenia do tego aktu. Aby ten cel osiągnąć, Autor przeprowadził szeroko zakrojone kwerendy w archiwach i bibliotekach polskich i zagranicznych, połączone z badaniami terenowymi. Na przełom XV i XVI w. przypadł bowiem gwałtowny wzrost zarówno liczby, jak i rodzajów źródeł dotyczących dziejów Polski i Litwy - nie tylko tych pisanych, ale także ikonograficznych, archeologicznych i innych. Nie pominięto też polsko-litewskich relacji  gospodarczych, kulturalnych, a nawet artystycznych. Otrzymujemy tym samym studium relacji polsko-litewskich na przestrzeni ponad 90 lat - od ok. 1478 do ok. 1573 r. Przedstawiono je na szerokim tle kształtowania się "unii jagiellońskiej" - zacieśniania przez Polskę relacji politycznych i gospodarczych nie tylko z Litwą, ale także z Prusami, Inflantami, a nawet Oświęcimiem i Zatorem. Daje to pełen obraz unii, będący sumą zagadnień politycznych, gospodarczych, społecznych, kulturalnych czy religijnych od schyłku średniowiecza do okresu rozkwitu renesansu.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Przedmowa  /8

Przedmowa (lit.) /9

Wstęp /13

Unia polsko-litewska w badaniach historycznych w Polsce /13

Cel, zakres i układ problemowy pracy  /25

Struktura pracy  /34

Podziękowania /37

Rozdział 1. Polska i Litwa a zjawiska unifikacji polityczno-ustrojowych w Europie XV - XVI w.  /39

Rozdział 2. Związek Polski i Litwy w latach 1482/1492 - 1500 /66

Quo vadis, Domine? Ku unii dynastycznej (1482-1492)  /66

Początek unii dynastycznej (1492)  /103

Zbliżenie polsko-litewskie i powrót do negocjacji unijnych (1493-1496)  /123

Nowa formuła wzajemnych relacji - unia wileńska (1499)  /146

Reformy Aleksandra Jagiellończyka a recepcja polskich wzorów ustrojowych na Litwie  /173

Rozdział 3. Próba przejścia od unii dynastycznej do realnej w 1501 r.  /191

Okoliczności uzgodnienia unii piotrkowsko-mielnickiej (1501 r.) /191

Unum et indivisium corpus. Akt unii i jego postanowienia /233

Próba oceny wydarzeń z 1501 r.  /281

Rozdział 4. Unia w latach 1501-1507 /286

Próba oceny prawomocności unii piotrkowsko-mielnickiej /286

Los unii politycznej w latach panowania Aleksandra Jagiellończyka (1502-1506)  /289

Starania o przeprowadzenie elekcji wspólnego władcy po Aleksandra Jagiellończyka (1506)  /363

Unia kościelna a unia polityczna Polski i Litwy /414

Rozdział 5. Odejście od idei wspólnego państwa na rzecz unii personalnej w okresie panowania Zygmunta Starego  /441

Zmiany w elitach władzy Litwy i Polski w początku panowania Zygmunta Starego (1506-1507)  /441

Zabiegi o zawarcie unii (1507-1514)  /453

Zawieszenie negocjacji unijnych (1515-1529)  /503

Nowe próby podjęcia sprawy unii (1529-1545)  /535

Rozdział 6. Powrót do idei wspólnego państwa w latach 1546-1569. Unia lubelska  /592

Zygmunt August wobec nowych wyzwań. Sprawy monety i granicy polsko-litewskiej (1546-1547)  /592

Próby przełamania oporu litewskiego w sprawie unii (1548-1562)  /604

Okres przełomu i reformy - od unii wileńskiej II i petycji witebskiej (1561/1562) do przywileju wohyńskiego (1568)  /638

Unia facta est cum Ducatus Lytwanie. Unia lubelska (1569)  /746

"Momenty kulturalne". Kulturowe podstawy zbliżenia polsko-litewskiego w dobie unii lubelskiej /810

Zapowiedź "ciągu dalszego gniewów o unię". Pierwsze problemy w relacjach  polsko-litewskich po zawarciu unii lubelskiej  /822

Zamiast epilogu. Jak długo przetrwała unia lubelska?  /834

Podsumowanie  /839

Aneksy  /855

Wprowadzenie  /855

Wykaz skrótów stosowanych w Aneksach  /857

Aneks 1. Poselstwa polskie i litewskie w sprawach unii w latach 1492-1569   /858

Aneks 2. Planowanej sejmy i zjazdy polsko-litewskie w sprawach unii w latach 1492-1569   /874

Ilustracje /885

Wykaz tablic /901

Bibliografia  /903

XXX /969

Santrauka  /973

Abstract  /977

Indeks osobowy /981