Działalność kulturalna hrabiny Friederike von Reden (1774-1854)

Autorka: Urszula Bończuk-Dawidziuk

Rok wydania: 2019

Ilość stron: 684

Oprawa: miękka

Format: 16,5 cm x 24,0 cm

Studia z Historii Kultury Europy Środkowej

Do rozwoju kultury europejskiej przyczyniło się wiele kobiet. Jeśli były wybitnymi poetkami, malarkami lub aktorkami, ich dorobek jest powszechnie znany. Mniej wiadomo o tych, które szeroko rozumianą działalność kulturalną organizowały, inicjując różne ambitne przedsięwzięcia, patronując im lub wspierając je finansowo. Wybitną przedstawicielką tej grupy była bohaterka niniejszej książki – hrabina Friederike von Reden. Ta niemiecka szlachcianka, wychowana w Ameryce Północnej, była od 1802 roku żoną pruskiego ministra Friedricha Wilhelma von Redena, zasłużonego dla rozwoju górnictwa i hutnictwa na Śląsku. Redenowie mieli posiadłość w Bukowcu w Kotlinie Jeleniogórskiej, gdzie powstał ogród krajobrazowy na wzór angielski, z gospodarstwem rolnym w stylu tzw. farmy ozdobnej. Szczególny urok tego miejsca sprawił, że nawet po śmierci hrabiego w 1815 roku przyjeżdżała tu chętnie arystokracja pruska, artyści i ludzie nauki. Wykorzystując walory krajobrazowe Bukowca, a także dobre kontakty z dworem pruskim, hrabina stworzyła w swoim majątku ważne centrum kulturalno-religijne. Do jej najbardziej spektakularnych działań należały: sprowadzenie kościoła Wang do Karpacza Górnego i koordynacja akcji osiedlania emigrantów religijnych z Tyrolu w Mysłakowicach i Sosnówce.

Spis treści:

Część 1 

1. Wstęp  /11 

„Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura” – o pojęciu „kultura”   /18 

Metoda badań  /19

Wyjaśnienia redakcyjne i podziękowania   /24 

2. Stan badań   /27 

2.1. Materiały archiwalne   /29 

2.2. Źródła publikowane  /34 

2.3. Literatura naukowa  /38 

2.4. Literatura popularnonaukowa (wybór)   /53

 2.5. Podsumowanie  /53

 3. Życiorys hrabiny Friederike von Reden na tle wydarzeń historycznych  /55 

3.1. Dzieciństwo i młodość (1774–1802)  /57 

3.2. Małżeństwo z hrabią Friedrichem Wilhelmem von Reden (1802–1815)  /86 

3.3. Wdowieństwo Friederike von Reden (1815–1854)   /110 

4. Majątek Bukowiec   /139

 4.1. Charakterystyka położenia geograficznego i flory   /141 

4.2. Historia nazwy miejscowości i dóbr Bukowiec  /143 

4.3. Charakterystyka rozplanowania przestrzennego założenia pałacowo-ogrodowego   /163

 4.4. Źródła artystyczno-ideowe ogrodu krajobrazowego w Bukowcu   /171 

4.5. Rozbudowa parku w Bukowcu w latach 20. i 30. XIX wieku   /182 

4.6. Gospodarka w Bukowcu   /185 

4.7. Stosunek do poddanych  /191 

4.8. Wychowankowie hrabiny Friederike von Reden  /195 

4.9. Bukowiec ostoją ubogich i chorych   /199

 5. Towarzystwo Biblijne w Bukowcu   /209 

5.1.Pierwsze lata działalności i rozwój Towarzystwa Biblijnego w Bukowcu  /211 

5.2. Biblia Jeleniogórska   /233 

6. Akcja osiedlenia w Mysłakowicach w latach 1837–1840 emigrantów religijnych z tyrolskiej kotliny Ziller  /243 

6.1. Źródła   /245 

6.2. Stan badań   /246 

6.3. Okoliczności sprowadzenia do Mysłakowic protestantów z Tyrolu   /247 

6.4. Udział hrabiny Friederike von Reden w osiedleniu Tyrolczyków na Śląsku   /252 

6.4.1. Organizacja opieki duszpasterskiej i szkoły w Kowarach   /254 

6.4.2. Budowa osiedla tyrolskiego   /255

 6.5. Tyrolczycy w Kotlinie Jeleniogórskiej – ich asymilacja, oddziaływanie społeczne i turystyczne oraz rola w pejzażu kulturowym i życiu hrabiny von Reden   /266 

7. Sprowadzenie kościoła Wang do Karpacza Górnego w latach 1841–1844   /269 

7.1. Stan badań  /271 

7.2. Źródła  /273 

7.3. Historia sprowadzenia kościoła Wang w Karkonosze  /275 

7.4. Architektura kościoła Wang – analiza porównawcza oryginalnego stavkirkei jego formy odbudowanej w Karpaczu Górnym   /293

 7.5. Rola Friederike von Reden w sprowadzeniu norweskiej świątyni do Karpacza Górnego a rola świątyni Wang w życiu hrabiny   /295 

8. Hrabina von Reden wobec kręgów dworskich i szlacheckich   /299

 8.1. Wyodrębnienie kontaktów towarzyskich i kulturalnych hrabiny von Reden   /302 

8.1.1. Dziedzictwo Redena   /303 

8.1.2. Rodzina (i przyjaciele)  /306 

8.1.3. Sąsiedzi (i przyjaciele)   /308

 8.1.4. Podróże   /317 

8.1.5. Hrabina a kobiety   /322

 8.2. Rezydencja w Bukowcu jako miejsce spotkań towarzyskich i kulturalnych   /324

8.2.1. Wizyty w Bukowcu   /337

8.2.2. Szlacheckie dzieci u hrabiny von Reden   /348

8.3. Pozycja hrabiny von Reden w kręgu dworskim a jej własny krąg towarzyski   /352

Podsumowanie   /359

Bibliografia   /371

Część 2

I. Obiekty zachowane Pałac  /413

Folwark pałacowy  /461

Herbaciarnia  /489

Dom Ogrodnika  /517

Opactwo  /535

Pieczara  /563

Zamek Kessela z Wieżą Wartowniczą   /569

Pomnik Karla Ludwiga Klöbera  /587

Grota ze źródłem  /595

II. Obiekty nieistniejące Salon i Oranżeria  /601

Dom na Łące (Chłopska Chata)   /613

Marmurowa ławka   /621

Oprawa renesansowej studni  /629

Stan zachowania założenia pałacowo-ogrodowego   /635

III. Załączniki

Drzewo genealogiczne Friederike von Reden   /643

Lektury hrabiny Reden  /647

Spis ilustracji  /673