Drewniana architektura uzdrowisk polskich w XIX i na początku XX wieku

Autorka: Grażyna Ruszczyk 

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 448

Okładka: twarda

Format: 21,5 cm x 30,5 cm

Drewniana architektura jeszcze do połowy XX w. w wielu regionach Polski stanowiła ok. 50% zabudowy, a w województwach wschodnich i południowych ponad 80%. Dzisiaj z tego wielkiego dziedzictwa pozostał niewielki procent. Tempo zniszczeń budowli z drewna jest zastraszające. Zabytki drewniane, szczególnie świeckie, są podpalane, rozbierane lub nieużytkowane popadają w ruinę. Znikając z krajobrazu, bezpowrotnie znikają również z pamięci. Ich strata to nie tylko strata pojedynczych budynków, ale krajobrazu kulturowego, który współtworzyły.

Książka Grażyny Ruszczyk, Drewniana architektura uzdrowisk polskich w XIX i na początku XX wieku dotyczy tej najmłodszej i najbardziej narażonej na zniszczenie spuścizny. W szybko rozwijających się miejscowościach uzdrowiskowych architektura była wyjątkowo różnorodna. W niewielkich enklawach powstały najciekawsze przykłady dziewiętnastowiecznego budownictwa drewnianego, ukazujące jego piękno i wartość.
Architektura została omówiona na przykładzie 14 uzdrowisk uważanych w ówczesnej literaturze za polskie: Buska, Ciechocinka, Iwonicza, Krynicy, Nałęczowa, Otwocka, Solca, Szczawnicy, Zakopanego, a także Janowa, Kosowa, Truskawca znajdujących się na Ukrainie oraz Połągi i Druskiennik na Litwie. Autorka szeroko przedstawiła tło historyczne i rozwój leczenia uzdrowiskowego i jego organizacji. W kolejnych rozdziałach omówiła konstrukcje ścian i dachów budynków, szalunki i dekoracje oraz układy planistyczne i przestrzenne, a także style charakterystyczne dla architektury drewnianej oraz ich europejską genezę. Praca jest bogato ilustrowana (398 il.) głównie archiwalnymi zdjęciami, projektami i pocztówkami ukazującymi pierwotny wygląd budynków sprzed późniejszych, licznych przebudów i przekształceń a często – bezpowrotnych zniszczeń.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wprowadzenie  /9

Temat  /9

Stan badań  /15

Materiały źródłowe  /19

Dokumentacja /21

Rozdział 1. Źródła zdrowia i zamożności krajowej. Rozwój polskich uzdrowisk w XIX i na początku XX wieku  /22

Lecznictwo  /24

Popularyzacja  /40

Reklama /43

Wystawy  /45

Kolej żelazna  /51

Moda czy patriotyzm?  /55

Statystyka  /59

Rozdział 2. Uzdrowiska polskie pod względem administracyjnym, prawnym i budowlanym  /62

Administracja  /64

Drewno w budownictwie i prawie budowlanych  /67

Problemy budowlane uzdrowisk  /70

Plany regulacyjne  /74

Rozdział 3. Opisanie główniejszych robót w zakres budowy uzdrowisk wchodzących  /82

Materiał  /84

Fundamenty  /87

Konstrukcje ścian  /87

Dachy i więźby dachowe  /87

Szalunki i tynki  /92

Dekoracja  /109

Wykonawcy  /111

Rozdział 4. Opisanie planów i widoków budynków w uzdrowiskach pobudowanych /114

Łazienki i zakłady przyrodolecznicze  /117

Altany nad źródłami, pijalnie wód i galerie spacerowe  /142

Domy zdrojowe, teatry i estrady koncertowe  /158

Domy z mieszkaniami dla kuracjuszy  /181

Hotele, kawiarnie, sklepy i kioski  /209

Kaplice  /222

Rozdział 5. Europejska architektura drewniana w poszukiwaniu stylu  /228

Styl szwajcarski  /231

Tradycja szkieletowa a nowy styl  /261

Inne style w architekturze drewnianej  /267

Rozdział 6. Style i nurty w architekturze polskich uzdrowisk  /274

Styl klasyczny i inne  /277

Nurt międzynarodowy  /289

Styl zakopiański i nie tylko  /351

Zakończenie  /375

Summary  /391

Bibliografia  /406

Wykaz ilustracji  /425

Indeks osób  /433

Indeks miejscowości  /440