Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich

Autor: Bożena Popiołek

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 632

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 23,00 cm

Prof. Bożena Popiołek otwiera nowy rozdział badań nad dziejami kobiet, pokazuje je w rolach patronki, mecenaski, dobrodziejki i kreatorki własnego zaplecza klientalnego. Bogato ilustrowana książka wyróżnia się także tym, że Autorka pozwoliła „mówić” źródłom, w przekonaniu, że żaden opis, żadna charakterystyka nie odda bogactwa dawnego języka, nie pozwoli wniknąć w mentalność ówczesnych ludzi. Nie jesteśmy w stanie oddać emocji zawartych w listach, specyficznego przekazu, werbalnej służalczości, dosadności językowej – lub przeciwnie – ubóstwa myśli, które rysują sylwetkę człowieka.

Spis treści: 

Wprowadzenie /9

Rozdział I. Patronki, protektorki, dobrodziejki - charakterystyka badanej grupy /35

1.1. Formy patronatu kobiecego /37

1.1.1. Patronki /38

1.1.2. Patronki - kolatorki - fundatorki /59

1.1.3. Opiekunki o dobrodziejki /80

1.1.4. "Patronki sądowe" /86

1.2. Patronat oświatowo-wychowawczy /94

1.3. Matki, ciotki, swatki. Polityka matrymonialna jako forma patronatu kobiecego /110

Rozdział 2

Kobiece kręgi klientalne /151

2.1. Analiza badanej grupy /153

2.2. Patronki - stadium przpadków /198

2.2.1. Anna Franciszka Gnińska Zamoyska (ok. 1653-17040, podskarbina wielka koronna, ordynatowa zamojska  /198

2.2.2. Teresa z Potockich Zamoyska primo voto Gnińska (zm. 1713), starościna płoskirowska, ordynatowa zamojska /242

2.2.3. Kontstancja ze Słuszków Dehoffowa (1653-1723), wojewodzina malborska /251

2.2.4. Elżbieta z Lubomirskich Sieniawska (ok. 1669-1729), kasztelanowa krakowska, hetmanowa wielka koronna /268

2.2.5. Konstancja Marianna z Potockich Szczukowa (zm. 7.III.1733), podkanclerzyna litewska /294

2.2.6. Konstancja Ludwika z Tarłów Mniszowa (zm. X. 1739), marszałkowa wielka koronna /328

2.2.7. Anna Katarzyna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676-1746), kanclerzyna wielka litewska /381

Rozdział 3. Kobiecy dwór szlachecki w systemie zależności klientalnych /415'

3.1. Warunki kształtowania się kobiecych dworów szlacheckich /417

3.1.1. Patronka i jej dwór /422

3.3. Mechanizmy funkcjonowania kobiecych dworów szlacheckich /436

3.1.2. Podstawy ekonomiczne dworu /441

3.1.3. Mechanizm rekrutacji służby /443

3.2. Skład dworu /450

3.2.1. Służba żeńska /450

3.2.2. Służba męska /452

Kucharze, piekarze, cukiernicy /455

Ogrodnicy /458

Muzycy i dworskie zespoły muzyczne /461

Medycy, aptekarze, zielarki  /468

Nauczyciele, inspektorzy, guwernerzy /477

Elita dworska /480

Rezydenci dworscy /483

Służba stajenna /487

Leśniczy i myśliwi /490

3.2.3. Służba zewnętrzna /492 

Artyści, rzemieślnicy /492

Kupcy, dostawcy, serwitorzy /496

3.2.4. Administracja dóbr - oficjaliści, arendarze /502

3.3. Czas trwania służby i rekompensata za służbę /519

3.3.1 Stary sługa /525

3.4. Dwory kobiece - próba rekonstrukcji /531

3.4.1. Dwór Franciszki Urszuli z Wiśniowieckich Radziwiłłowej (1705-1753), starościny przemyskiej /531

3.4.2. Dwór Marianny z Bielińskich Lubomirskiej (zm. 20.IV.1730), pisarzowej wielkiej koronnej /536

3.4.3. Dwór Joanny von Stein Lubomirskiej (1723-1783), chorążyny wielkiej koronnej /547

Podsumowanie /559

Wykaz najważniejszych skrótów archiwalnych /567

Bibliografia /568

Indeks osób /589

Summary /631